Programma 6 | Sociaal Domein

Inwoners helpen elkaar, voelen zich thuis en zijn actief voor een sociale en vitale gemeenschap
Samenleven is een onderwerp dat erg leeft in de gemeente. Inwoners vinden ‘elkaar ontmoeten’, ‘elkaar ondersteunen’ en activiteiten en verenigingen in de dorpen en in de buurten belangrijk. Inwoners kunnen veel samen oppakken en organiseren. De gemeente kan hen daarbij ondersteunen. In de ‘Tussenbalans Visie op Samenleven’ (november 2023) is bij de ‘Opgave Samenleven’ geconcludeerd dat het accent de komende jaren moet liggen op: ‘Voorwaarden scheppen voor bloei van gemeenschapskracht, inwonersinitiatief en omzien naar elkaar’. Voor de ‘Opgave Samenleven’ zijn in de Visie op Samenleven drie maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan werken. 

Ontwikkelingen op het gebied van Sport en Cultuur (onderdeel van Maatschappelijk Effect G) zijn beschreven bij Thema 5.1 Sport en Cultuur.

• ‘Voorwaarden scheppen voor bloei van gemeenschapskracht, inwonersinitiatief en omzien naar elkaar’ (Tussenbalans Visie op Samenleven - november 2023 – Accent opgave Samenleven)
• ‘We willen een samenleving met een sterke sociale basis waarin inwoners verantwoordelijkheid nemen en voelen naar elkaar, voor elkaar klaar staan en elkaar helpen (collegeakkoord 2022)’
• Maatschappelijk effect E. Mensen voelen zich verbonden
• Maatschappelijk effect F. Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
• Maatschappelijk effect G. Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur
  
  

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden
In deze tijd met vergrijzing, langer thuis wonen, minder beschikbaarheid van professionele zorg, meer mantelzorg, individualisering en polarisering is het faciliteren van verbinding tussen mensen en omzien naar elkaar nog belangrijker geworden. In 2025 gaan we door met de pilot welzijnscoaching door Scala. Welzijnscoaches onderzoeken samen met inwoners, die wat steun kunnen gebruiken, hoe zij op een voor hun passende manier kunnen deelnemen in de mienskip. De welzijnscoaches begeleiden hen naar een activiteit of vrijwilligerswerk of brengen hen in contact met andere inwoners. Zo kan een netwerk van contacten en onderlinge hulp groeien. Hiermee werken we ook aan het voorkomen, doorbreken en duurzaam aanpakken van eenzaamheid. Huisbezoek aan alle 75-plussers door vrijwilligers en professionalisering op het gebied van eenzaamheidsproblematiek door het Gebiedsteam dragen hier ook aan bij. In samenwerking met Scala gaan we in gesprek met dorpen en buurten om lokale ideeën voor verbinding, omzien naar elkaar of bijvoorbeeld laagdrempelige aanspreekpunten (voor vragen en zorgen) te faciliteren.  Welzijnscoaches en lokale initiatieven in de dorpen werken outreachend om inwoners met eenzaamheidsgevoelens te bereiken.

In het kader van het 'VN-verdrag handicap' voeren we samen met het Inclusie Panel Ooststellingwerf de Lokale Inclusie Agenda uit. In het Inclusie Panel zitten vertegenwoordigers en ervaringsdeskundigen uit onze gemeente. De focus in de Lokale Inclusie Agenda ligt op dit moment vooral op acties en gesprekken over toegankelijkheid, ontmoeting en bewustwording.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
In de ‘Tussenbalans Visie op Samenleven’ staat: ‘Gemeenschapskracht groeit als er een plek is waar mensen elkaar ontmoeten, zelf bepalen wat ze belangrijk vinden om op te pakken en er voldoende faciliteiten zijn bijvoorbeeld in de vorm van geld of professionele ondersteuning’. We nodigen inwoners uit en faciliteren hen om in te spelen op ontwikkelingen en te werken aan maatschappelijke doelen, bijvoorbeeld door middel van het Initiatievenloket, opbouwwerk, bestuurscoaching, subsidies, de wijk- en dorpsbudgetten en het Fonds, dat we in de periode 2022-2026 doorzetten. De dorpencoördinatoren bemensen sinds 2024 het nieuwe Initiatievenloket. Met het Initiatievenloket bieden we, samen met bijvoorbeeld opbouwwerkers en bestuurscoaches, meer en intensievere ondersteuning aan lokale initiatiefnemers. Ook zal er gewerkt worden aan het oplossen en voorkomen van collectieve problemen waar initiatiefnemers tegenaan lopen. Via het nieuwe online platform www.ditisooststellingwerf.nl inspireren, ondersteunen, informeren, stimuleren en promoten we maatschappelijke initiatieven en vrijwilligerswerk. Dit zal in 2025 verder worden uitgebouwd.

In de wijken Oosterwolde Noord en Oosterwolde Noordoost is als onderdeel van de Regiodeal Zuidoost Friesland ondersteuning gevraagd en gekregen voor een participatieproces (samenwerking tussen inwoners, gemeente en organisaties) rond het thema ‘Tot op hoge leeftijd (met zorgvraag) in de wijk blijven wonen’. In april zijn er wijkgesprekken geweest en n.a.v. de uitkomsten hiervan zijn werkgroepen gevormd van wijkbewoners en professionals om uitdagingen gezamenlijk aan te pakken. De werkgroepen gaan aan de slag met de thema's: ontmoeting, wonen, zorg,  mantelzorg en vervoer.

De inzet van vrijwilligers is van cruciaal belang in een samenredzame en vitale samenleving. We subsidiëren de ‘Vrijwilligerscentrale’ (voorheen ‘Plek voor Talent’ ) van Scala. De Vrijwilligerscentrale brengt vrijwilligerswerk actief onder de aandacht in onze gemeente. Daarnaast biedt zij ondersteuning aan organisaties die met vrijwilligers werken. Samen met de vrijwillige bestuurscoaches en andere organisaties worden trainingen aangeboden bijvoorbeeld aan vrijwillige bestuurders. De vrijwilligerscentrale maakt onderdeel uit van ditisooststellingwerf (zie boven).

De mantelzorgconsulent werkt proactief en outreachend richting mantelzorgers, collega’s en samenwerkingspartners. Ze weet wat er speelt en leeft. Ze organiseert lotgenotencontact, ontspanningsuitjes, een respijtweekend en samen met het Netwerk Mantelzorg activiteiten voor mantelzorgers. Zij begeleidt ons Mantelzorgpanel en verzorgt het mantelzorgcompliment. Er is aparte aandacht voor mantelzorgers van mensen met dementie. In 2024/2025 starten we een bewustwordingscampagne om nog meer mantelzorgers te bereiken. Behalve op oudere mantelzorgers richten we ons ook op jonge mantelzorgers en mantelzorgers van mensen met psychische problematiek.  

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale (culturele en sport) infrastructuur 
We blijven investeren in sport, ontmoeting, zingeving en culturele activiteiten, omdat dit mensen samenbrengt en verbindt. We faciliteren ontmoeting tussen inwoners, onder andere door in het accommodatiebeleid te borgen dat er in elk dorp of buurt ontmoetingsplekken zijn, waar activiteiten zijn en mensen graag samen komen. Laagdrempelige en informele dagactiviteiten in dorpen en buurten dragen eraan bij dat inwoners actief blijven, anderen ontmoeten en betekenis ervaren. We zetten een aantal projecten vanuit het programma Aandachtsgebieden 2020-2023 voort. Zoals Buurthaven en Dorpstuin in Haulerwijk en de Buurthuiskamer in het Ketelhuis in het Haerenkwartier.

De inzet van een professionele beheerder van het Leger des Heils (20uur per week) in Het Ketelhuis in het Haerenkwartier heeft ervoor gezorgd dat de locatie de centrale plek in de wijk is geworden. Jong en oud bezoeken de locatie en oude en nieuwe bewoners ontmoeten elkaar. Steeds meer bewoners weten de weg te vinden en er is een mooi programma ontstaan waar al vele vrijwilligers aan bijdragen. We zetten deze aanpak door in 2025 en 2026.

Informatie over Sport en Cultuur vindt u in de begroting bij Thema 5.1 Sport en Cultuur

Maatschappelijke effect E. Mensen voelen zich verbonden.
Inwoners kunnen met hun vragen op het gebied van welzijn en zorg terecht bij de welzijnscoaches, die steeds bekender zullen worden bij de inwoners. In de dorpen zullen we het gesprek over 'omzien naar elkaar' stimuleren. De werkgroep Lokale Inclusie Agenda werkt aan bewustwording rond dit thema en aan toegankelijkheid voor iedereen.

Maatschappelijk effect F. Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
Inwonersinitiatieven krijgen ondersteuning van opbouwwerkers, het initiatievenloket en bestuurscoaches. Vrijwilligers worden gewaardeerd en vertellen over hun inzet op 'www.ditisooststellingwerf.nl'. Scala vrijwilligerscentrale brengt vraag en aanbod vrijwilligerswerk bij elkaar.  Mantelzorgers treffen elkaar in mantelzorgcafé's en lotgenotengroepen en worden ondersteund door de mantelzorgconsulent.

Maatschappelijke effect G. Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur
Inwoners nemen volop deel aan sport, cultuur en ontmoeting. Er zijn steeds meer laagdrempelige activiteiten en vrij toegankelijke dagbesteding. Ontmoetingsplekken en activiteiten brengen mensen samen.

• Voor de uitbreiding van de taken van de dorpencoördinatoren met meer bezoek aan vergaderingen van plaatselijke belangen en inzet voor het initiatievenloket is in de kaderbrief 2025 €48.000 beschikbaar gesteld.
• Via de specifieke Rijksuitkering (SPUK) GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord) zijn voor 2025 budgetten beschikbaar voor ‘versterken van de sociale basis’ (€ 57.000) en ‘aanpak eenzaamheid’ (€ 12.000). Deze budgetten worden in 2025 vooral ingezet voor de pilot welzijnscoaching. Voor mantelzorgondersteuning is in 2025 € 16.000 SPUK GALA geld beschikbaar. Daarnaast biedt het SPUK GALA gelden om te investeren in verschillende doelen op de beleidsterreinen Gezondheid (zie thema 7.1) en Sport en Cultuur (zie thema 5.1)
• Voor voortzetting van de pilot welzijnscoaching is in 2025 € 200.000 begroot voor de inzet van 2,1 fte. Dit wordt deels gefinancierd uit SPUK GALA gelden, budget aanpak eenzaamheid en de WMO. Bij de kaderbrief 2025-2028 is € 75.000 extra incidenteel geld beschikbaar gesteld om de begroting van de pilot in 2025 rond te maken.
• Er is € 25.000 extra beschikbaar gesteld in de Kaderbrief 2025-2028 voor mantelzorg. Hiermee willen we de bewustwordingscampagne financieren en starten met de beweging om ook met mantelzorg meer in te zetten op het versterken van de sociale basis; elkaar helpen, laagdrempelig en dichtbij.
• Voor de ‘Dorps Ontwikkelings Methodiek’(DOM) in Oosterwolde ihkv de Regiodeal Zuidoost Fryslan ontvangen we van de provincie voor 3 jaar 300 uur (100 uur per jaar) procesondersteuning en in totaal € 50.000 aan procesgeld. Het 'DOM project' loopt van eind 2023 tot eind 2026
• We zetten de samenwerking met het Leger des Heils voort voor de uitvoering van de Buurthuiskamer in het Haerenkwartier. Het Leger des Heils ontvangt daarvoor een bedrag van €200.800 voor de periode 2024-2026.
• Per 2024 is het Dorpshuizenbudget verhoogd naar € 50.000. De verduurzaming van de dorpshuizen verloopt via het Accommodatiebeleid.
  
  

• Accommodatiebeleid (vast te stellen in september 2024)
• Tussenbalans Visie op Samenleven (november 2023)
• Visie op samenleven 2020 -2024 
• Ontwikkelrichting wijkvernieuwing Haerenkwartier
• Doe-agenda E Mensen voelen zich verbonden 2022-2026 
• Doe-agenda G Iedereen doet en ontmoet 2021-2025
• Doe-agenda I Gelukkig en gezond ouder worden en mantelzorg 2021-2025
• Visie op Inclusie (2020)
  
  

Alle inwoners doen volwaardig mee
Inwoners vinden ‘Meedoen’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein. Het gaat om de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de Participatiewet en de Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening. Voor de Opgave Meedoen zijn in de Visie op Samenleven vier maatschappelijke effecten (A t/m D) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

• Maatschappelijk effect A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen (zie Doe Agenda A en woon(zorg)visie).
• Maatschappelijk effect B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt (zie doe-agenda B).
• Maatschappelijk effect C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven (zie doe-agenda C en doe-agenda Inburgering).
• Maatschappelijk effect D. Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet

Bij het opstellen van de tussenbalans van de visie op samenleving is besloten om focus aan te brengen. Per opgaveteam zijn accenten vastgesteld. Voor meedoen zijn dat:

• Voor maatschappelijk effect A: Accent: Inwoners stimuleren om tijdig te anticiperen op ouder worden.
• Voor maatschappelijk effect B: Accent: Alles op alles zetten om bijstandsgerechtigden naar vermogen mee te laten doen in onze samenleving.
• Voor maatschappelijk effect C: Accent: Voorzieningen voor inwoners met weinig geld en/of schulden zo eenvoudig en makkelijk toegankelijk te maken. En accent: Structurele verbeteringen bereiken van mensen die lange tijd in armoede en/of schulden leven (gebiedsgericht werken aan bestaanszekerheid).
• Voor maatschappelijk effect D: Accent: (Wmo) zorg anders organiseren en inkopen, zodat deze haalbaar en betaalbaar blijft. en accent: formele zorg minder 'promoten' en uitdragen als oplossing .
  
  

Maatschappelijk effect A: Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
We maken prestatieafspraken met corporaties over het realiseren van geclusterde woningen voor senioren en woonvormen met zorg en voorzieningen nabij. We maken met zorgaanbieder en corporatie plannen voor (zorg)woningen op de locatie Rikkingahof . Met gemeenten in de regio Zuidoost maken we een gezamenlijke woonzorgvisie met aandacht voor bijzondere doelgroepen waaronder ouderen. In Oosterwolde Noord en Noordoost werken we samen met o.a. inwoners, zorgverzekeraar, zorgkantoor, zorgaanbieders en woningbouwcorporaties aan domein overstijgende samenwerking (DOS) waarbij we zorgen dat thuiswonende, kwetsbare ouderen hulp of zorg krijgen die nodig is, of dat nu uit de buurt, de Wmo, de Wet Langdurige Zorg of de Zorgverzekeringswet komt. Ons Gebiedsteam adviseert inwoners doorlopend over levensloopbestendig wonen en regelt zo nodig financiële ondersteuning bij verhuizing of woningaanpassing. We faciliteren inwoners hierbij nog meer door de inzet van een seniorenmakelaar en door het collectief aanbieden van woningaanpassingen aan particuliere eigenaren. Ook het aanbieden van verzilver- en blijversleningen en we zetten in op informatiecampagnes en het gebruik van domotica.

We werken beleid uit waarmee we het splitsen van grotere woningen naar levensloopbestendige woningen, meergeneratiewoningen of twee aparte wooneenheden op één erf mogelijk maken. Zie ook thema 8.1 Bouwen, wonen en gronden.

Voor mantelzorg zie ook thema 7.1 Gezondheid. Om mantelzorg beter mogelijk te maken stellen we beleidsregels op. Dit voor zowel het realiseren van mantelwonen als (pre)mantelzorgwonen. Mantelwonen is als mensen met elkaar op één erf wonen, zonder dat er mantelzorg nodig is. Het gaat dan om omkijken naar elkaar, elkaar helpen en ondersteunen, zonder dat er sprake is van een medisch gebrek of intensieve zorg.  Bij pre mantelzorg is er op dit moment nog geen behoefte aan mantelzorg maar in de nabije toekomst (binnen 5 jaar) wel. Bijvoorbeeld als iemand een (langzaam) progressieve ziekte heeft, bijvoorbeeld COPD, de ziekte van Parkinson, MS of dementie, We verwachten in het derde uiterlijk vierde kwartaal 2024 deze beleidsregels gereed te hebben.

Maatschappelijk effect B: Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt 
We willen dat iedere bijstandsgerechtigde naar vermogen en duurzaam meedoet in de samenleving. Soms lukt dat door hen (blijvend) te bemiddelen naar betaald werk, waardoor ze geen uitkering meer nodig hebben. Indien nodig bieden we werkgevers (financiële) ondersteuning bij de plaatsing van een werkzoekende en bieden we ook nazorg zodat het goed blijft gaan.

Met de huidige arbeidsmarkt zien we echter dat mensen die nu in de bijstand zitten vaak een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben en kampen met problemen op meerdere levensgebieden. Dit is ook een uitkomst van de meest recente burgerpeiling. We begeleiden hen om deze situatie te doorbreken door casemanagement. Dit is ook in lijn met de wetswijzigingen uit de Participatiewet in Balans, die naar verwachting per 2025 in werking treden. Casemanagement is intensieve, integrale en waar mogelijk ontschotte begeleiding bij het wegnemen van drempels die meedoen in de weg staan. Soms is fulltime betaald werk niet haalbaar, maar lukt meedoen wel in de vorm van vrijwilligerswerk of parttime betaald werk. Zij behouden dan (deels) hun uitkering, maar hebben we een zinvolle invulling van hun dag en doen mee. Daarnaast bieden we ook nazorg aan klanten die succesvol uitgestroomd zijn en de werkgevers die ze in dienst hebben genomen. Dit met als doel de uitstroom duurzaam te laten zijn zodat ze werk behouden en niet terug hoeven in de bijstand.

Naast de eigen activiteiten bereiden we ons in 2025 voor op intensivering van de regionale samenwerking in de vorm van het Fries Regionaal Werk Centrum (RWC). Deze moet per 1 januari 2026 gerealiseerd zijn.

Twee doelgroepen vragen specifiek aandacht:

Jongeren tot 27 jaar
In samenwerking met het Doorstroompunt, voorheen RMC, en opleidingsinstituten begeleiden we jongeren bij voorkeur richting het behalen van een startkwalificatie en waar dit niet mogelijk is richting werk. Dit is mede ingegeven door het wetsvoorstel 'Van school naar duurzaam werk’ die in 2025 in werking treedt.

Statushouders en migranten
De wettelijke taken vanuit de Wet inburgering 2021 vragen extra inspanning rondom het laten participeren van statushouders. We zetten in op ondernemers interesseren voor deze doelgroep en werken hierin samen met Fryslân Werkt. Deze groep blijft ook aandacht vragen m.b.t. het vinden van passende huisvesting.

We monitoren het resultaat van de inspanningen met de Participatieladder. Ook meten we de klanttevredenheid over onze dienstverlening van inwoners die aanspraak maken op een voorziening uit de Participatiewet.

Maatschappelijk effect C: Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven

• We zetten in op zelfredzaamheid van inwoners (alle leeftijden) door hen in staat te stellen vaardigheden aan te leren (denk aan digitale vaardigheden, omgaan met geld, taalvaardigheid), onder andere via de bibliotheek. Zie ook 6.3 Goed Opgroeien maatschappelijk effect L.
• We blijven het proces van vroegsignalering van schulden doorlopend verbeteren. Daarbij zetten we naast budgetadviseurs ook een ervaringsdeskundige in.
• We zorgen dat inwoners en verwijzers weten waar ze met vragen over administratie en geld terecht kunnen en stimuleren dat partijen die hierin actief zijn samenwerken en hun diensten op elkaar afstemmen. Daarbij onderzoeken we ook de mogelijkheden om te komen tot een vorm van een 'papierwinkel' waarbij inwoners laagdrempelig binnen kunnen lopen met allerlei vragen over administratie, geldzaken, brieven etc..
• We maken en verspreiden jaarlijks een Regelingenwijzer waarin alle hulp op het gebied van geld op een rij staat. Deze Regelingenwijzer wordt doorontwikkeld zodat informatie (digitaal) op maat beschikbaar is voor inwoners en doorverwijzers.
• We zetten de Voorzieningenwijzer (digitale applicatie in combinatie met persoonlijk advies aan huis) in die inwoners helpt om optimaal gebruik te maken van bestaande landelijke en gemeentelijke (kind)regelingen en voorzieningen (bereik vergroten). Het bereik hiervan gaan we vergroten door maatschappelijke organisaties hierin een rol te geven. Aansluitend bij acties in wijken of buurten kijken we of in samenspraak met woningcorporaties De Voorzieningenwijzer gebiedsgericht ingezet kan worden.
• We willen aansluiten aan bij het Volwassenfonds Sport & Cultuur van Sport Fryslân. Het Volwassenenfonds Sport & Cultuur zorgt ervoor dat het lesgeld en/of materialen worden betaald voor volwassenen die leven rond het bestaansminimum. Hiervoor wordt een overeenkomst gesloten .
• Ook kiezen we gebieden (wijken) waarin we samen met woningcorporaties en Scala Welzijn willen komen tot een integrale aanpak gericht op het versterken van de bestaanszekerheid van inwoners die dit het meest nodig hebben. Dit is een gezamenlijke opdracht met de thema's 6.1 Samenleven en 7.1 Gezondheid om te komen tot een integrale invulling van de sociale basis.
• Wij gaan in gesprek met de samenleving, met relevante partijen en de gemeenteraad om tot voorstellen te komen om armoede en schulden nog beter dan nu te voorkomen of vroegtijdig te signaleren zodat problemen niet (verder) uit de hand lopen.
• In het kader van de inburgeringswet ontzorgen we statushouders in de eerste zes maanden van hun verblijf in onze gemeente door hun vaste lasten te betalen vanuit hun bijstandsuitkering (wettelijke verplichting) en begeleiden we hen naar maatschappelijke en financiële zelfredzaamheid.
  
  

Maatschappelijk effect D: Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet
Soms hebben inwoners ondersteuning nodig. Wij bieden hen een vangnet. Zij kunnen terecht bij het Gebiedsteam om ondersteuning te krijgen of te regelen. We faciliteren vrijwilligers om proactief inwoners van 75+ te bezoeken om hen te informeren, de weg te wijzen en eventuele behoeften te signaleren (preventief huisbezoek). De medewerkers van het Gebiedsteam zijn zichtbaar op vindplaatsen (scholen en bij de huisartsen bijv.) en welzijnswerkers zijn actief in de wijken. De bibliotheek biedt ondersteuning aan inwoners bij het omgaan met de digitale overheid (informatiepunt digitale overheid). We brengen jaarlijks de Regelingenwijzer uit met alle (financiële) regelingen voor inwoners (zie ook Meedoen C). We zetten extra in om inwoners te laten weten wat het Gebiedsteam is en hoe men daar gebruik van kan maken. We positioneren de onafhankelijke cliëntondersteuner breed in het sociaal domein. We blijven werken aan de verdere doorontwikkeling van het Gebiedsteam, onder meer gericht op een goede en laagdrempelige toegang en ontschot werken. We blijven investeren in preventie, werken intensief samen met welzijn- en zorgorganisaties om een stevig vangnet te houden en ondersteunen diverse initiatieven vanuit de samenleving voor indicatievrije dagbesteding. Zie ook paragraaf 10 'visie op Samenleven' over Gebiedsteam, grip op uitgaven Wmo en jeugd en voorliggende voorzieningen. Door middel van de Wmo aanbesteding zetten we nog meer in op voorliggende mogelijkheden, om zodoende het vangnet in de toekomst beschikbaar te houden voor degene die daar echt op aangewezen is.

A. Mensen wonen op de door hun gewenste plek 
B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt of doen naar vermogen mee in onze samenleving
C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
D. Mensen maken indien nodig gebruik van het aanwezige vangnet

Eigen bijdrage Wmo
De eigen bijdrage die inwoners moeten betalen voor gebruik van voorzieningen uit de Wmo is voor iedereen gelijk (abonnementstarief). Dit heeft geleid tot een aanzuigende werking o.a. bij de huishoudelijke hulp. Er is wetgeving in voorbereiding om vanaf 2026 weer een inkomensafhankelijke eigen bijdrage in te voeren voor de Wmo.

Wet inburgering 2021
We ontvangen van het Rijk uitvoeringsmiddelen en een specifieke uitkering. De uitvoeringsmiddelen gebruiken we voornamelijk voor de inzet van gespecialiseerde casemanagers. De specifieke uitkering is voor de bekostiging van inburgeringsvoorzieningen die we vanuit deze wet moeten bieden. Via de SiSa leggen we hier verantwoording over af. Het landelijk beeld is dat de middelen die gemeenten van het Rijk ontvangen niet toereikend zijn. Op dit moment is dit voor onze gemeente nog niet vast te stellen.

Participatie werkdeel
Bij de heroverweging 2022 is besloten het budget voor participatie werkdeel te verlagen. Dit op basis van het uitkeringsbestand. Bij een toename van 15 bijstandsgerechtigden kan alsnog aanspraak worden gedaan op deze middelen. Dit omdat er dan tekort aan middelen ontstaat waardoor de beoogde dienstverlening niet meer geboden kan worden. De verwachting is niet dat het bijstandsbestand zal toenemen, maar wel vragen de inwoners met een uitkering intensievere dienstverlening. In de tussenbalans Visie op Samenleven is daarom afgesproken de pilot ouders in de bijstand begeleiden naar werk in de zorg niet uit te voeren en de hiermee vrijgekomen middelen jaarlijks toe te voegen aan het budget werkdeel Participatiewet.

Volwassenenfonds Sport en Cultuur
Zowel in het collegeakkoord als in de samenwerkingsagenda van de raad en de Visie op Samenleven, is de ambitie geuit om een Meedoen-Pas in te voeren. De pas die inwoners met weinig geld in staat stelt om deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Voor kinderen is vanuit verschillende fondsen en regelingen al veel geregeld. Voor volwassenen is dat niet het geval. Er is met name behoefte aan mogelijkheden voor activiteiten en/of extra’s voor volwassenen om bijvoorbeeld te kunnen sporten. Door aan te sluiten bij het Volwassenfonds voor Sport en Cultuur wordt het voor volwassenen van 18+ jaar, die leven rond het bestaansminimum, mogelijk gemaakt om contributie, lesgeld en/of materialen voor sport of een creatieve activiteit te betalen. In de Kaderbrief 2025-2028 is hier voor 2025 € 47.000 beschikbaar gesteld.  

Bovenregionaal Wmo vervoer
U heeft bij de behandeling van de Kaderbrief besloten om het bovenregionale vervoer niet meer via de Wmo te laten lopen maar via Valys. De financiële gevolgen van invoering van Valys per 1 januari 2025 zijn ingeschat op € 327.000 structureel. Maar doordat we ook rekening houden met een ingeschatte indexatie voor vervoer van 3,9% in 2025 (€ 43.000) is de verlaging van de begroting € 283.915 (structureel) vanaf 2025. De invoering van Valys kent een aanloopperiode. De verwachting is dat de financiële gevolgen zichtbaar worden vanaf 1 april 2025. Dit is in deze begroting verwerkt.

• Visie op samenleven 2020-2024
• Woon(zorg)visie 2022-2026
• Doe-agenda B Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt 2021-2025
• Doe-agenda C Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven 2021-2025
• Doe-agenda Nieuwe Wet Inburgering 2022-2026
• Re-integratieverordening Participatiewet 2017
• Verordening Tegenpresentatie 2015
• Maatregelenverordening 2018
• Verordening Individuele Inkomenstoeslag 2015
• Verordening Individuele Studietoeslag 2015
• Handhavingsverordening 2015
• Verordening Verrekening Bestuurlijke Boete bij Recifice 2015
• Verordening adviesraad sociaal domein gemeente Ooststellingwerf 2015
• Verordening Maatschappelijke Ondersteuning 2022
• Verordening Beslistermijn Schuldhulpverlening 2023
  
  

Jeugdigen (-9 maand tot 23 jaar) groeien gezond en veilig op en hebben gelijke kansen om zich optimaal te ontwikkelen
Inwoners vinden ‘Goed Opgroeien’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we veel wettelijke taken op dit terrein. Voor de Opgave Goed Opgroeien zijn in de Visie op Samenleven vier maatschappelijke effecten (L t/m O) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken.

• Maatschappelijk effect L. Jonge inwoners ontwikkelen zich optimaal.
• Maatschappelijk effect M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders (zie doe-agenda O)
• Maatschappelijk effect N. Jeugdigen zijn weerbaar
• Maatschappelijk effect O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien (zie doe-agenda O)

   

Bij het opstellen van de tussenbalans van de visie op samenleving is besloten om focus aan te brengen. Per opgaveteam zijn accenten vastgesteld. Voor goed opgroeien zijn dat:

• Voor maatschappelijk effect L ligt het accent op: Kansrijke start voor kinderen.
• Voor maatschappelijk effect O ligt het accent op: Beperken jeugdhulpvragen door gerichte preventie.
  
  

Goed opgroeien vraagt een integrale aanpak (eenzaamheid, weerbaarheid, armoede, onderwijs).

Maatschappelijk effect L: Jonge inwoners ontwikkelen zich optimaal 
Buurtsportcoaches stimuleren de fysieke en motorische ontwikkeling van kinderen. Via JOGG werken we aan de gezondheid van jonge inwoners. We hebben kindregelingen om te zorgen dat kinderen mee kunnen doen (zie thema 6.1). In het preventieprogramma Go Yolo (voorheen Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO) stimuleren we dat jongeren (10-18 jarigen) gezond en gelukkig opgroeien en willen we voorkomen dat jongeren gaan drinken, roken of drugs gaan gebruiken. Om deze positieve leefomgeving voor jongeren te waarborgen zetten we in op de volgende plekken: het gezin, op school, in de vriendenkring en in de vrije tijd. In deze vier domeinen wordt er samengewerkt met ouders, scholen, jongerenwerkers en andere professionals. Dit geldt ook voor jonge mantelzorgers. Kinderen en jongeren die voor een naaste zorgen kunnen hierbij ondersteuning krijgen (zie ook gezondheid, gezond ouder worden, mantelzorg). We willen hiermee voorkomen dat kinderen en jongeren overbelast raken in de zorg in zich hierdoor minder goed kunnen ontwikkelen. We bieden ondersteuning, lotgenoten contact en activiteiten.

Naschools aanbod
In Ooststellingwerf dragen we al enkele jaren financieel zorg voor een aanbod van naschoolse activiteiten. De organisatie hiervan ligt bij Stichting Scala via een subsidie. De activiteiten worden georganiseerd bij de scholen in Oosterwolde Zuid en in Haulerwijk. Vanuit het convenant ‘Rijk Ooststellingwerf’ werken verschillende partijen samen aan het aanbod van naschoolse activiteiten. Vanuit de landelijke Gelijke Kansen Alliantie is er voor 2025 nog een aanvullend budget om het lokale aanbod te verstevigen.

Maatschappelijk effect M: Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
We investeren in allerlei vormen van preventie en laagdrempelige voorzieningen in het voorliggend veld. Voor (aanstaande) ouders en jonge kinderen is er een sluitend palet van zorg en ondersteuning voor de eerste 1.000 dagen van het kind. Waar nodig ondersteunen we ouders ook later in de opvoeding, bijvoorbeeld met laagdrempelige opvoedondersteuning door de GGD, het programma Stevig Ouderschap, informatie over preventie van alcohol / drugsgebruik onder jongeren. Zie verder onder O.

Maatschappelijk effect N: Jonge inwoners zijn weerbaar
Maatschappelijke diensttijd trajecten (MDT) zijn ingezet met als uitgangspunten talentontwikkeling van jongeren, van betekenis zijn voor anderen, nieuwe ontmoetingen en keuzes maken voor de toekomst. Jongerenwerk biedt het MDT Divers programma aan waarin jongeren op ontdekkingsreis gaan naar de beste versie van zichzelf. We voeren in samenwerking met anderen preventieve activiteiten uit, bijvoorbeeld 'Nuchter over gewicht', Nuchtere Fries (alcohol) en de gezonde sportkantine. We sluiten aan bij de uitgangspunten van positieve gezondheid. Scholen, Gebiedsteam en jongerenwerk werken samen met Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) om een (beginnende) verslaving bij jongeren te signaleren, te bespreken en aan te pakken. Zie ook thema 7.1 Gezondheid (extra inspanningen Notitie Preventie en Handhaving middelengebruik). 

Maatschappelijk effect O: Kwetsbare jonge inwoners en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
We hebben aandacht voor preventie van jeugdproblematiek, zodat het aantal jongeren dat een beroep moet doen op jeugdzorg en de intensiteit van problemen afneemt. Er zijn veel laagdrempelige mogelijkheden voor opvoedondersteuning in het voorliggend veld, zoals Home-Start van Humanitas, de inloopspreekuren van de GGD en ons Gebiedsteam is aanwezig op vindplekken, zoals scholen, VVE locaties en huisartsen, waardoor we inwoners kunnen helpen als de problemen nog niet zo groot zijn (dure zorg voorkomen). We bieden hulp aan ouders met relatieproblemen, om de schade voor kinderen te beperken.

Verder zetten we in op normaliseren. We gaan het gesprek aan over realistische verwachtingen die de samenleving heeft van kinderen en jongeren, van tegenslagen in het leven, van weerbaarheid en zelfredzaamheid en van de rol die de gemeente kan spelen. Daar waar het nodig is, biedt het Gebiedsteam zelf kortdurende ondersteuning, zet jongerenwerk in of regelt hulp bij een jeugdhulpaanbieder.

Ook werken we samen met jongeren om begrip en openheid te creëren rondom LHBTI+. Met het preventieprogramma GO YOLO (voorheen Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO)) bouwen we aan een positieve leefomgeving voor jongeren, waarbij samenwerking binnen de gemeente centraal staat, zowel thuis (gezin), op school, in de vriendenkring (peergroep) als in de vrije tijd. De gemeente coördineert de aanpak en brengt ouders en lokale partners bij elkaar zodat er een ‘community’ ontstaat rond de opgroeiende jongeren.

Verder wordt er lokaal invulling gegeven aan de, voorheen door SDF regionaal ingekochte, complementaire ondersteuning voor jeugdigen in de vorm van een pilot Vaktherapie. Vaktherapie is een behandelvorm voor jeugdigen met een psychische aandoening en psychosociale problematiek, waarbij methodisch gebruik gemaakt wordt van een ervaringsgerichte werkwijze. Onder vaktherapie vallen muziektherapie, psychomotorische therapie, speltherapie en beeldende therapie. De gemeente is vanaf 2024 verantwoordelijk voor de organisatie van deze vorm van ondersteuning. De jaren 2024-2025 dienen als pilot om de implementatie en borging van complementaire ondersteuning in het lokale sociaal domein vorm te geven voor de komende jaren.

L.  Kinderen zijn taalvaardig en ontwikkelen zich optimaal.
M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders.
N. Jeugdigen zijn weerbaar.
O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien.
Er is een laagdrempelig aanbod beschikbaar voor ouders en kinderen in de gemeente Ooststellingwerf, van algemeen toegankelijke voorzieningen tot jeugdzorg. 

De inzet van jeugdhulp laat al enige jaren een forse stijging zien, zowel in duur als in complexiteit en intensiteit. Daardoor nemen de kosten ook fors toe. Vanaf 2024 gebruiken we naast de Monitor Sociaal Domein, een dashboard met alle gemeentelijke jeugdhulpcijfers om zicht te houden op de ingezette jeugdhulp, en een nieuw prognosesysteem om een berekening te maken van de te verwachte lasten jeugdhulp in de komende jaren. De berekening is bij de diverse onderdelen gebaseerd op o.a. de verwachte instroom in aantallen trajecten (op basis van voorgaande jaren), de gemiddelde looptijd van een traject en de gerealiseerde aantallen en lasten van voorgaande jaren. De prognose kent, vanwege de nieuwe inkoopsystematiek van SDF per 1 januari 2024 voor specialistische jeugdhulp, nog een onzekerheid.  

Uit een analyse van de gemeentelijke jeugdhulpdata blijkt dat een grote reden voor de stijging van de jeugdhulplasten is dat jeugdigen lang in zorg blijven. Dat betekent, naast de jaarlijkse instroom, dat er weinig jeugdigen uitstromen. Ook neemt de complexe problematiek toe. In 2024 zijn verschillende maatregelen uitgewerkt om hier invloed op uit te oefenen. We hopen in 2025 de eerste (financiële) resultaten van deze maatregelen te zien.

De geplande bezuiniging door het kabinet met betrekking tot de Hervormingsagenda Jeugd is voor 2025 geschrapt. Dit betekent dat de gemeente Ooststellingwerf voor 2025 geen nadeel van €700.000 euro kent. 

• Doe agenda L Jonge inwoners  ontwikkelen zich optimaal.
• Doe agenda O Kwetsbare jonge inwoners 2021-2025
• Doe agenda HK Positieve Gezondheid 2022-2026
• Preventie- en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Beleidsplan Hart voor de Jeugd, Verordening Hart voor de Jeugd en Beleidsregels Hart voor de Jeugd
• Regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling: Veilig thuis in Fryslân
• Verordening Leerlingenvervoer Ooststellingwerf en Aanvullende beleidsregels Verordening Leerlingenvervoer
• Toezicht en handhaving kinderopvang en peuterspeelzalen
• Lokale Educatieve Jeugd Agenda (dynamisch)
• Subsidieregeling peuterspeelgroepen
• Centrumregeling Sociaal Domein Fryslân

• Thema Samenleven bestaat uit de volgende taakvelden: 6.1, 6.21, 6.22, 6.23
• Thema Meedoen bestaat uit de volgende taakvelden: 6.3, 6.4, 6.5, 6.60, 6.711, 6.712, 6.713, 6.714, 6,791, 6.91
• Thema Goed Opgroeien bestaat uit de volgende taakvelden: 6.751, 6.752, 6.753, 6.761, 6.762, 6.763, 6.792, 6.811, 6.812, 6.821, 6.822 , 6.92