Programma 8 | Bouwen, wonen en gronden

Er moeten woningen aan de voorraad worden toegevoegd, met name voor senioren en starters. Er is ook een stevige vraag naar zorggeschikte woningen. De komende jaren neemt de vraag naar levensloopbestendige woningen aanzienlijk toe, waardoor ouderen langer zelfstandig met zorg aan huis kunnen blijven wonen. Ook ligt er een grote opgave om de noodzakelijke uitbreiding van de 24-uurs zorgplekken voor psychogeriatrie (dementiezorg) en somatiek te realiseren, waardoor dit zorgaanbod in onze gemeente geborgd wordt. De gemeente Ooststellingwerf heeft in de Regio Deal Zuid Oost Fryslân afspraken gemaakt met betrekking tot de toe te voegen woning voorraad.

• We hebben met het ministerie en de provincie afgesproken om tot en met 2030 ten minste 700 woningen te realiseren. 
• Voor Ooststellingwerf geldt de unieke situatie dat in alle dorpen binnenstedelijk vrij in aantal mag worden gebouwd. In de Regio Deal 'wonen' is deze afspraak bevestigd. Dit geeft de mogelijkheid om bestaande panden waarvan de huidige functie is vervallen om te zetten naar wonen. Het biedt mogelijkheden om ‘rotte kiezen’ aan te pakken, te herstructureren en op deze plekken woonmogelijkheden te creëren.
• Zorgvuldige invulling van de leefomgeving is van essentieel belang; door goede ruimtelijke ordening, klimaatbestendig ontwerpen, groene openbare ruimte en een gezond leefklimaat te creëren kan er een plus aan de leefomgeving worden toegevoegd.
• De huisvesting van de bijzondere doelgroepen en statushouders in de sociale woningvoorraad vraagt de nodige aandacht, zowel kwantitatief als kwalitatief. Hiervoor maken we afspraken met de provincie. Vanaf 1 januari 2024 heeft de gemeente twee jaar de tijd om een urgentieverordening op te stellen. Hierin worden een aantal doelgroepen (door het Rijk aangewezen) opgenomen. De gemeente mag het aantal categorieën urgenten onderbouwd uitbreiden, maar niet verminderen (nb statushouders en herhuisvesters zijn in het wetsontwerp geen aangewezen urgente categorie).
• Ouderen kunnen langer zelfstandig blijven wonen in levensloopgeschikte woningen en geclusterde woonvormen.
• De 24 uurs-zorgplekken met toezicht voor psychogeriatrie en somatische zorg zijn uitgebreid.
• ‘Zorgen voor elkaar’ wordt mogelijk gemaakt voor jong en oud en voor generaties door dit te faciliteren met verschillende woonconcepten.
• We willen een aantrekkelijke woongemeente zijn voor onze huidige en toekomstige inwoners.
• Onze inwoners wonen in een huur- of koopwoning die past bij hun financiële situatie, gezinssamenstelling of zorgbehoefte. Daarnaast willen we dat deze woning energieneutraal en digitaal ontsloten is.
• We blijven inzetten op inbreiding, maar we staan ook nadrukkelijk open voor uitbreiding. Hiervoor vervullen we een actieve rol op de grondmarkt. 
• We staan open voor innovatieve woonconcepten zoals Knarrenhofjes of tijdelijke woningen.
• We willen dat we bij de uitvoering van de Woon(zorg)visie indien nodig kunnen bijsturen. We vinden het belangrijk dat (nieuwbouw) woningen ook voor inwoners van Ooststellingwerf en jongeren bereikbaar zijn.
  
  

• In alle dorpen woningen toevoegen in afstemming met de Woon(zorg)visie 2022-2026.
• We onderzoeken de mogelijkheden om woningtoewijzing aan eigen inwoners mogelijk te maken. Daarbij houden we de landelijke regelgeving nauwlettend in de gaten.
• Voorkeur geven aan binnenstedelijke ontwikkeling waar mogelijk en actief stimuleren.
• Gemeentelijke eigendommen, woningbouwlocaties ontwikkelen. Hiervoor zijn we actief met grondverwerving aan de slag gegaan.
• Proactief acteren t.a.v. grondaankopen, op particuliere initiatieven en potentiële woningbouwlocatie.
• Prestatieafspraken maken met woningbouwcorporaties over toename sociale woningbouw, waarbij we de rijksnormering (30% sociale woningbouw) hanteren.
• Integrale planontwikkeling waar een goede leefomgeving uitgangspunt is: (bio-divers) groen, klimaatbestendig en duurzaam zijn speerpunten.
• We maken prestatieafspraken met corporaties over het realiseren van geclusterde woningen voor senioren (bijvoorbeeld Knarrenhoven) en woonvormen voor overige doelgroepen zonder zorg maar met zorg en voorzieningen nabij; via bestaande woningen of nieuwbouw. In de Woonzorgvisie 2022-2026 is de opgave voor 400 geclusterde woningen voor 2031 opgenomen. Hierbij wordt een deel in  de bestaande voorraad aangepast en waar dat niet lukt wordt het  in de nieuwbouw gerealiseerd. 
• In de nieuwe Woonzorg-analyse (vaststelling naar verwachting december 2024) wordt onderzocht hoe de verdeling voor de 700 woningen uit de Woondeal dient te worden gehanteerd.
• We maken prestatieafspraken met zorgaanbieders voor het realiseren van de extra vraag naar minimaal 50 extra plekken voor psychogeriatrische 24 uurs zorg en minimaal 20 extra plekken voor somatische 24-uurs zorg voor 2030.
• We werken beleid uit voor het stimuleren en faciliteren van splitsen van grotere woningen naar levensloopgeschikte woningen op de benedenverdieping en/of starterswoningen op de bovenverdieping. Daarbij denken we ook aan ruimte voor het bouwen van meergeneratiewoningen of twee aparte wooneenheden op 1 erf om de vraag naar ‘zorgen voor elkaar’ te faciliteren.
• Om mantelzorg beter mogelijk te maken stellen we beleidsregels op voor het realiseren van (pre)mantelzorgwoningen die bij een bestaande woning kunnen worden gerealiseerd.
• We onderzoeken hoe we ruimhartiger om kunnen gaan met aanvragen van inwoners voor mantelzorgwoningen en prémantelzorgwoningen (uit H3 collegeakkoord).
• We clusteren woningen voor ouderen zoveel mogelijk, zodat zij onderlinge steun kunnen bieden, de kans op eenzaamheid vermindert en de zorg aan huis goed en efficiënt geboden kan worden (uit H3 collegeakkoord).
• We kijken naar de kansen die de uitvoering van de Woon(zorg)visie ons als raad biedt, rekening houdend met de veranderende maatschappelijke ontwikkelingen.
• We onderzoeken of (onder voorwaarden) het mogelijk is voorrang te geven aan personen met lokale economische of maatschappelijke binding, waarbij we de nationale regelgeving nauwlettend blijven volgen.
• We sluiten aan en participeren bij de door de provincie en BZK gefaciliteerde versnellingstafels en kennistafels op het gebied van wonen. Hierbij willen we voor zoveel als mogelijk onze 'couleur locale' meegeven aan de centraal geredigeerde regelgeving.
• We gaan met de raad in gesprek over alternatieve woonvormen of duurzaam ingerichte buitenstedelijke woningbouwontwikkelingen.
  
  

Wonen in Ooststellingwerf - Woon(zorg)visie
De Woon(zorg)visie 2022 is door de raad vastgesteld. Wonen en zorg is een belangrijk thema voor het wonen de komende jaren, evenals betaalbaarheid en de beschikbaarheid van zowel koop- als huurwoningen. We gaan voor een kwalitatieve toekomstbestendige woningvoorraad.

Nieuwbouw - Taskforce Wonen
De druk op de woningvoorraad is groot en vraagt om creatief denken en handelen om de voorraad (tijdelijk) te vergroten. We zijn in gesprek met initiatiefnemers, corporaties, bouwers en de provincie om alle mogelijkheden te benutten. Er wordt al volop gebouwd en panden worden herbestemd tot woningen, maar er mag een versnelling bij. De Taskforce Wonen is volop bezig om de versnelling verder in uitvoering te brengen. We hebben hierbij ook aandacht voor innovatieve woningbouw. Daarnaast zetten we in op intensievere samenwerking met en tussen zorgpartijen om ervoor te zorgen dat ouderen zo lang mogelijk thuis kunnen wonen.

Omgevingskwaliteit behouden
We wegen nieuwe woningbouw zorgvuldig af. De omgevingskwaliteit is hierin leidend. Het Afwegingskader Woningbouw en de Woon(zorg)visie dienen hierbij als hulpmiddel. Voor nieuwe ontwikkelingen is wijziging van het omgevingsplan nodig, of kan soms met omgevingsvergunning (BOPA) worden afgeweken van het omgevingsplan.  

Sociale woningbouw
We maken jaarlijks prestatieafspraken met de woningcorporaties Actium en WoonFriesland en de huurdersorganisaties. De Woon(zorg)visie en de Woningbouw impuls (Wbi) vormen hiervoor de basis. We maken afspraken over onder andere: betaalbaarheid, beschikbaarheid, wonen en zorg, duurzaamheid en leefbaarheid. Met corporaties Woonzorg Nederland en Habion, die een kleiner bezit hebben in Ooststellingwerf, hebben we meerjarige prestatieafspraken. We staan open voor alternatieve vormen van sociale huur, zoals wooncoöperaties.

Gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit (GR hûs en hiem)
In Fryslân zijn 17 van de 18 gemeenten lid van de gemeenschappelijke regeling (GR) hûs en hiem. In juni 2023 heeft de raad ingestemd met de Verordening op de gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit.  Die verordening biedt aan een adviescommissie (nu hûs en hiem) ruimte om onder de werking van de Omgevingswet advies te geven over welstand, monumenten en desgewenst ook over andere aspecten van omgevingskwaliteit.  In 2021 is vanuit de VFG een verkenning gestart naar een nieuw adviesstelsel voor omgevingskwaliteit onder de Omgevingswet. Of deze verkenning zal leiden tot een nieuwe adviesstructuur is nog onbekend. Mogelijk is ook dat hûs en hiem zich zal aanpassen op de Omgevingswet, die een meer integrale afweging verlangt. Zo zal waarschijnlijk meer nadruk komen te liggen op bredere advisering (niet bijvoorbeeld alleen op welstand, maar ook op stedenbouw). Mogelijk zal minder advies nodig zijn van de adviescommissie. De OWO-gemeenten hebben een set sneltoetscriteria in voorbereiding voor veelvoorkomende bouwwerken. Als deze criteria worden vastgesteld kunnen veel bouwplannen af zonder (welstands)advies van de adviescommissie, omdat dit dan via een eenvoudige ambtelijke toets kan. 

Monumentenzorg
In 2023 anticipeerde de gemeenteraad op de komst van de Omgevingswet, door een nieuwe erfgoedverordening en subsidieverordening monumenten vast te stellen.  Hiermee is een soepele overgang van de oude wetgeving naar de nieuwe geregeld. De nieuwe erfgoedverordening maakt dat aanwijzing van gemeentelijke monumenten onder het tijdelijk deel omgevingsplan mogelijk blijft. Uiteindelijk worden de monumenten opgenomen in een gemeentebreed omgevingsplan (deadline 2032). Nieuw toevoegen van monumenten vraagt straks dan ook om wijzigen van het omgevingsplan.  De subsidieverordening is qua omschrijvingen en verwijzingen aangepast, maar niet inhoudelijk. Dezelfde subsidieregeling die sinds 2021 geldt, blijft van toepassing. De verordening biedt mogelijkheden om een subsidie toe te kennen aan herstel van monumenten of aan een project dat meer mensen laat kennismaken met monumenten, erfgoed of cultuurhistorie en/of de kennis erover kan vergroten. In 2023 is de lijst met gemeentelijke monumenten uitgebreid tot 96 monumenten. In 2024 is een themaraad gehouden over monumenten met o.a. analyse van de werking van de subsidieregeling. Ook in 2024 doen we mee met de landelijke Open Monumentendag. Op deze dag stellen de deelnemers aan deze dag hun monument open voor het publiek.

Kerkenvisie
In 2025 willen we actief blijven werken met de kerkenvisie Ooststellingwerf. Op basis van deze visie willen we kerkeigenaren blijven helpen met het vinden van een geschikte herbestemming van hun monumentale kerken. Niet afwachten, maar op voorhand nadenken over toekomstige ontwikkelingen. De kerkenvisie is een uitstekend middel gebleken om in gesprek te raken en te blijven met de kerkbesturen in Ooststellingwerf.

• Inwoners ervaren dat Ooststellingwerf een goede woongemeente is.
• Inwoners ervaren een goede leefbaarheid en een toereikend voorzieningenniveau.
• Inwoners zien dat woningen - in diverse typen en prijsklassen - en kavels te koop staan.
• Inwoners vinden binnen een redelijke termijn een sociale huurwoning.
• Eigenaren van een monument en mensen die een project over monumenten willen bekostigen, kunnen eenvoudig een subsidie aanvragen.
  
  

De lasten worden deels gedekt uit bestaande budgetten. Bij het heroverwegingsproces 2022-2025 heeft u ingestemd met het beschikbaar stellen van € 1,5 miljoen uit de Algemene reserve voor de Taskforce Wonen. Hiervan is nog een bedrag van ruim € 900.000 beschikbaar. Daarnaast heeft u aan het college meer armslag gegeven om snel te kunnen handelen bij aankopen van grond.  

U heeft in december 2020 bij het voorstel over monumentenzorg ingestemd met een jaarlijkse bijdrage van € 2.500 aan Stichting Fryske Mole uit de reserve monumenten. Daarnaast heeft u ingestemd met het dekken van een eventuele overschrijding van het beschikbare budget voor subsidie monumenten uit de reserve monumenten tot een maximaal bedrag van € 25.000 per jaar. 

• Structuurvisie 2010-2020-2030 Ooststellingwerf
• Notitie 'Platteland aan zet' (kaders gebiedsuitwerkingen) (januari 2012)
• Notitie 'Voortgang pilot dorpsagenda’s/gebiedsagenda’s' (voorjaar 2012)
• Woon(zorg)visie Ooststellingwerf 2022-2026
• Regiodeal wonen Z-O Fryslan 2023
• Wet versterking regie op  Volkshuisvesting 2024
• Huisvestingswet
• Nota Grondbeleid 2022
• Nota Grondprijzen 2022 -2026
• Nota bouwleges gemeente Ooststellingwerf 2016-2019 (januari 201
• Kerkenvisie (januari 2021)
• Notitie Tiny Houses Ooststellingwerf (januari 2021)

.