Programma 4 | Onderwijs

• Maatschappelijk effect L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal.
• Uit het collegeakkoord: We willen dat kinderen zich kunnen ontwikkelen in goede gezondheid en in een veilige en stimulerende omgeving.
• Uit het collegeakkoord: We vergroten de kansengelijkheid door onderwijsachterstanden bij kinderen en jongeren tegen te gaan.
• Handhaven van de kwaliteit en bereikbaarheid van de huisvesting van het onderwijs. Borgen van de samenwerking met het onderwijs. Dit binnen de kaders van het Rijk. 

Maatschappelijk effect L: Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
L1. Jeugdigen krijgen optimaal de kans om talenten te ontplooien (faciliteren)

• Er waren voldoende kindplaatsen voor deelname aan peuterspeelgroepen, het aanbod Voorschoolse Educatie (VVE) en kinderopvang. 
• Het aantal deelnemende peuters aan peuterspeelgroepen en VVE lag in 2024 iets hoger dan voorgaande jaren. Meer informatie hierover volgt in het jaarverslag van Scala.
• De betrokkenheid van ouders/verzorgers bij het aanbod peuterspeelgroepen en VVE is in 2024 toegenomen. 
• Op verschillende manieren waren er gezamenlijke bijeenkomsten voor professionals werkzaam in peuterspeelgroepen, kinderopvang en onderwijs. Ook waren er op dorpsniveau doorgaandelijn gesprekken. 
• Comprix, Scala en gemeente hebben in 2024 gewerkt aan de planvorming voor de pilot PeuterPlus Ooststellingwerf.
• Gedurende het jaar waren er in Haulerwijk, Appelscha en Oosterwolde activiteiten in het kader van naschools aanbod. Kinderen uit de gehele gemeenten konden hieraan deelnemen en zo kennismaken met kunst, cultuur, muziek, dans, sport en spel. Het aanbod wordt verzorgd door lokale ondernemers, verenigingen, hobbyisten, kunstenaars, muzikanten, ouders en vrijwilligers.

L2. Jeugdigen gaan naar school (regisseren)

• Er waren 3.652 leer- en kwalificatieplichtige leerlingen (van 5 tot 18 jaar) woonachtig in Ooststellingwerf. 
• Er was extra aandacht voor de schoolgang van nieuwkomers (statushouders, Oekraïners). De aanpak heeft geleid tot een toename in de schoolgang onder deze doelgroep.
• Het afgelopen schooljaar is er over de gehele linie van verzuim sprake van een toename van het aantal verzuimmeldingen. Scholen melden beter.  Deze meldingen zijn meestal opgevolgd door gesprekken tussen leerplichtambtenaar, zorg-coördinator van de school en de leerling en ouders. Vaak resulteert dit in een reguliere schoolgang. Daar waar nodig is onderwijsondersteuning of zorg ingezet. 
• Er is een lichte toename in het aantal aanvragen van vrijstelling van de Leerplichtwet op basis van artikel 5b (bedenking/levensbeschouwing). Deze jeugdigen ontvangen thuisonderwijs. Aanleiding is de levensbeschouwing van ouders. In 2024 hebben we de aanvragers uitgenodigd voor een gesprek op basis van hoor en wederhoor. Ook is gewezen op het recht van kinderen om te leren en het ontwikkelen van basisvaardigheden. De rijksoverheid heeft wetgeving in voorbereiding om meer en beter toezicht te houden op kinderen die thuisonderwijs ontvangen.

L3. Jeugdigen halen een startkwalificatie (regisseren)

• Het aantal thuiszitters is in Ooststellingwerf nagenoeg gelijk gebleven aan voorgaande jaren. Regionaal en landelijk is er sprake van een toename.
• Meer voortijdig schoolverlaters (leerlingen die zonder een startkwalificatie school verlaten) stromen uit naar werk. In 2024 is door de coaches van het Doorstroompunt vooral ingezet op uitstroom naar duurzame arbeidsplaatsen. Een duurzame arbeidsplaats biedt de voortijdig schoolverlater de kans om vanuit een bedrijf scholing te volgen wat uiteindelijk leidt tot een diploma. Bijvoorbeeld 4 dagen werken en 1 dag school. De groep voortijdig schoolverlaters bestaat uit leerlingen uit het voortgezet onderwijs en MBO.
• Meer informatie over de resultaten met betrekking op leerplicht volgt in het jaarverslag (Q2 2025).
• Zie ook programma 6, thema 6.3 Goed Opgroeien en programma 7, thema 7.1 Gezondheid.

L4. Jeugdigen zijn taalvaardig (spreken, lezen, schrijven) (regisseren)

• Bij het onvoldoende beheersen van de Nederlandse (school-) taal was er voor 6-12 jarigen aanbod bij de Taalschool in Drachten. Voor 12-18 jarigen was er de Internationale Schakelklas in Drachten. Deze laatste groep reist zelfstandig met het openbaar vervoer.
• In OWO-verband is op een aantal basisscholen ervaring opgedaan met de aanpak 'effectief leesonderwijs'. Een andere aanpak is nodig om het leesplezier van jeugdigen te vergroten en behouden om laaggeletterdheid te voorkomen. 
• In de bibliotheek is er aanbod voor laaggeletterden. Het aantal deelnemers NT2 (Nederlands als tweede taal) is in 2024 toegenomen. Het aantal deelnemers NT1 (Nederlands als eerste taal) blijft echter zorgelijk.
• Er zijn netwerkbijeenkomsten geweest NT1 en NT2.

L5. Jeugdigen en ouders ervaren dat de school en zorg samenwerken om hen optimaal te begeleiden (regisseren)

• Vanuit de gedeelde opdracht 'zorg voor jeugdigen' werken onderwijs en gemeente (leerplicht en gebiedsteam) samen aan een passend aanbod (onderwijs-zorg). Ouders worden door school betrokken bij zorgvraagstukken over hun kind (regisseren).                   

Accommodatiebeleid in combinatie met een Integraal Huisvesting Plan Onderwijs.
Met de schoolbesturen is in gezamenlijkheid een visie op de onderwijshuisvesting ontwikkeld om een schoolgebouwenbestand te realiseren die toekomstbestending en duurzaam is.

In april 2024 is Doe Agenda L Goed Opgroeien vastgesteld. Dit vormt het kader voor de verschillende vraagstukken met betrekking tot jeugdigen in onze gemeente.

L1. Jeugdigen krijgen optimaal kans om talenten te ontplooien (faciliteren)
We zorgen voor voldoende kindplaatsen peuteropvang en VVE en een goede spreiding van dit aanbod in de gemeente. Op deze manier is er altijd wel een voorschools aanbod in de buurt. We subsidiëren peuteropvang (2-4 jarigen) waardoor alle ouders financieel in staat zijn om gebruik te maken van het aanbod. We houden toezicht op de kwaliteit van de peuteropvang en de kinderopvang in onze gemeente (wettelijke taak).

Voor het vergroten van de ouderbetrokkenheid is er in 2024 een andere invulling gegeven aan VVE-Thuis. Op één peuterspeelgroep is gestart met een pilot waarbij alle ouders uitgenodigd werden om bij het breng- of haalmoment deel te nemen aan een informatieactiviteit. Ouders kregen uitleg over het thema, de activiteiten en de peuters konden laten zien wat ze hadden gedaan. Op deze wijze is er interactie tussen pedagogen, ouders en peuters. Ouders kregen vervolgens materialen mee om thuis nog aan de slag te kunnen met de peuter. Deze aanpak heeft geleid tot een grote deelname en betrokkenheid van ouders. Het heeft er tevens toe geleid dat op nagenoeg alle peuterspeelgroepen met VVE dezelfde aanpak is doorgevoerd.

Vanuit het plan Gemeentelijk Onderwijs Achterstanden Beleid (GOAB) Spelenderwijs zijn er in OWO-verband een tweetal scholingsbijeenkomsten georganiseerd voor pedagogen en leerkrachten. Er zijn doorgaande lijngesprekken gevoerd op wijk-dorpsniveau. Voorschoolse voorzieningen, GGD en onderwijs stemmen aanbod en zorg op elkaar af. We vergroten onderwijskansen door preventief aanbod zoals het consultatiebureau (JGZ/GGD), peuteropvang, stapprogramma’s en integrale vroeghulp.

In 2024 is door Comprix, Scala en gemeente gewerkt aan het opstellen van een plan voor de pilot PeuterPlus. Deze voorzieningen biedt peuters met een ondersteuningsbehoefte een aanbod die niet in het reguliere aanbod geboden kan worden. De PeuterPlus start in 2025.

L2. Jeugdigen gaan naar school (regisseren)
Onze leerplichtambtenaar was het afgelopen jaar veelvuldig in gesprek met scholen, zorgpartijen en ouders om thuiszitten, voortijdig schoolverlaten te voorkomen en 'uitvallers' te ondersteunen en begeleiden. Het afgelopen jaar zijn we gestart met het voeren van gesprekken met ouders die een aanvraag voor ontheffing van de leerplicht hebben gedaan. Dit geeft inzicht in beweegredenen van ouders. Maar laat ook zien dat we betrokken zijn.

We verzorgen leerlingenvervoer voor leerlingen die ver moeten reizen naar de meest nabije toegankelijke school.

L3. Jeugdigen halen een startkwalificatie (regisseren)
Vanuit de samenwerkingsovereenkomst Leerplicht (2019) werken het Doorstroompunt en zeven gemeenten (leerplicht, gebiedsteam) samen met het voortgezet onderwijs en MBO aan het bieden van kansen voor jeugdigen om een startkwalificatie te behalen. We werken hieraan door:

• Inzet van consulenten leerplicht en Doorstroomcoaches die jongeren begeleiden als er sprake is van verzuim.
• Begeleiding van voortijdige schoolverlaters naar (een andere) school of werk.
• Loopbaanoriëntatie en -begeleiding voor zogenaamde loopbaantwijfelaars.
• Monitoring en indien nodig begeleiding van kwetsbare jongeren.
• Ondersteunen en monitoren van jongeren in een kwetsbare positie (jongeren vanuit het vso, pro, isk, vmbo-bb en entree) die een vervolgstap maken binnen het onderwijs, of uitstromen richting werk of dagbesteding.

Vanuit de samenwerking is er sinds 2024 een regionale leerplichtcoördinator en zijn de BOA taken ondergebracht bij Smallingerland/doorstroompunt. In het nog komende leerplichtverslag (tweede kwartaal 2025) zal nader worden ingegaan op de inzet van het Doorstroompunt en het actieplan.

L4. Jeugdigen zijn taalvaardig (spreken, lezen, schrijven) (regisseren)
Om laaggeletterdheid te voorkomen is bij de jongste jeugd al extra aanbod in de vorm van VVE en stapprogramma’s. In OWO-verband is op een aantal basisscholen ervaring opgedaan met de aanpak 'effectief leesonderwijs'. Een andere aanpak is nodig om het leesplezier van jeugdigen te vergroten en/of te behouden, om laaggeletterdheid te voorkomen. Er wordt gewerkt aan een plan om deze aanpak op alle basisscholen door te voeren. In de aanpak werken scholen en bibliotheken samen.

Als er al sprake is van laaggeletterdheid zijn er scholingsmogelijkheden via de bibliotheek. Om de doelgroep NT1 beter te bereiken is het wenselijk om het aanbod naar de plek te brengen waar deze doelgroep werkt of samenkomt. Dit wordt in 2025 verder uitgebreid.

In 2024 is de aanpak 'Voel je goed', werken aan je eigen ontwikkeling, ondergebracht bij de bibliotheek. Het verbeteren van taalvaardigheden is één van de onderdelen in deze aanpak. 

L5. Jeugdigen en ouders ervaren dat de school en zorg samenwerken om hen optimaal te begeleiden (regisseren)
Bij problemen is het belangrijk dat kinderopvang, peuteropvang, basisonderwijs, voortgezet onderwijs, gebiedsteam, voorliggende voorzieningen en jeugdhulp goed samenwerken. We faciliteren en stimuleren deze samenwerking.

Accommodatiebeleid in combinatie met het Integraal Huisvesting Plan Onderwijs
Op 4 juli 2023 had de raad een werkbijeenkomst over het vervolg van het accommodatiebeleid en zijn vijf denkrichtingen/scenario's besproken. Op 31 oktober 2023 stelde de raad de Startnotitie Accommodatiebeleid geamendeerd vast.

In 2023/2024 zijn alle schoolgebouwen in samenwerking met de schoolbesturen geschouwd en beoordeeld. Op basis hiervan is een prioritering door de Stuurgroep vastgesteld; verdeeld in vervangende nieuwbouw of verduurzamen/renoveren. Het gaat nog niet om een prioritering in tijd.

Deze uitkomst is meegenomen door het college bij het opstellen van haar voorkeursscenario accommodatiebeleid & huisvestingsplan onderwijs dat in september 2024 in de raad is behandeld. Dit leidde tot het besluit om het voorkeursscenario uit te werken en in aanvulling daarop nog drie specifieke onderzoeken te starten namelijk naar het Bosbad Appelscha, scenario's naar de sporthal en de scholen in Appelscha en een MFA in Oosterwolde.

In november 2024 werd een motie aangenomen om de onderzoeksopdracht voor het MFA Oosterwolde te wijzigen.

Eind 2024 startten de betreffende onderzoeken. Verwachting is dat de raad in juni 2025 integraal kan besluiten over het Integraal Huisvesting Plan Onderwijs en het accommodatiebeleid, inclusief een concrete planning voor investeringen in de eerste vier jaren, een doorkijk naar de middellange termijn (= 5 tot < 15 jaar) en een doorkijk naar de lange termijn (> 15 jaar).

L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
Ouders zijn verantwoordelijk voor de zorg van hun kind/kinderen. Daar waar nodig is er ondersteuning mogelijk en werken we aan kansengelijkheid. Ouders merken dit bijvoorbeeld vanuit het consultatiebureau, de inzet van opvoedondersteuning, de Stapprogramma's en het naschools aanbod.

Accommodatiebeleid in relatie tot Integraal Huisvesting Plan
Na het vaststellen van het beleid start de uitvoering en in die fase wordt het merkbaar.

• Visie op samenleven 2020-2024
• Accenten en Afbouwpunten Visie op Samenleven, januari 2024
• Doe Agenda L Goed opgroeien 2024
• Spelenderwijs (beleidsplan GOAB) 2020
• Verordening leerlingenvervoer Ooststellingwerf 2023
• Wet op het Primair-, Speciaal en Voortgezet (speciaal) Onderwijs
• Lokale Educatieve Jeugd Agenda (dynamisch)
• Subsidieregeling peuterspeelgroepen
• Integraal Huisvesting Plan

In onderstaand overzicht lichten we afwijkingen > € 25.000 toe.

Taakveld 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingenzaken
Leerlingenvervoer, nadeel € 56.000
Het leerlingenvervoer heeft een nadeel van € 56.000, waarvan € 41.000 wordt veroorzaakt door het vervoer van Oekraïense leerlingen en andere nieuwkomers (kinderen die korter dan een jaar in Nederland wonen en de Nederlandse taal nog moeten leren). Bij de najaarsrapportage 2024 en de begroting 2025 is een besparing van € 100.000 ingeboekt. Achteraf blijkt deze besparing te hoog, met name vanwege de instroom van nieuwkomers. In de voorjaarsrapportage 2025 stellen we daarom voor om het budget structureel te verhogen.

Onderwijsachterstandenbeleid, voordeel € 39.000
Van de specifieke uitkering 'inhalen covid-19 gerelateerde onderwijsvertragingen' mocht een bedrag van € 39.000 uit 2022 alsnog worden aangemerkt als besteding. Dit leidt tot een incidenteel voordeel van € 39.000 in het jaar 2024.

Peuterspeelzaalwerk, voordeel € 26.000
Er is een incidenteel voordeel van € 26.000 ontstaan vanwege een subsidieafrekening over het jaar 2023.