Programma 7 | Volksgezondheid en milieu

Inwoners ervaren een positieve gezondheid
Inwoners vinden ‘Gezondheid’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein en moeten we lokaal invulling geven aan de landelijke gezondheidsnota. Voor de Opgave Gezondheid zijn in de Visie op Samenleven vier maatschappelijke effecten (H t/m K) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

• Zie collegeakkoord: We willen gezondheid integreren in alle beleidsdomeinen.
• Zie collegeakkoord: We zetten in op positieve gezondheid, het zo vroeg mogelijk verkleinen van motorische en gezondheidsverschillen en/of -achterstanden, een gezonde fysieke leefomgeving en vitaal ouder worden. Daarmee verlagen we ook de druk op de gezondheidszorg.
• Zie collegeakkoord: We weten dat inwoners met een ongunstige sociaaleconomische positie extra kwetsbaar zijn voor gezondheidsproblemen. Deze ongelijkheid werkt vaak generaties lang door. We willen deze doorbreken.
• Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen (zie doe-agenda HK).
• Maatschappelijk effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden (zie doe-agenda I).
• Maatschappelijk effect J. Mensen voelen zich veilig.
• Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving (zie doe-agenda HK).
  
  

Maatschappelijke effect H; mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen: 

• Diverse partijen uit Ooststellingwerf hebben gezamenlijk Ooststellingwerf Beweegt georganiseerd. Een divers aanbod van activiteiten rondom bewegen, ontmoeting en sport.  
• We hebben psychosociale zorg voor agrariërs gerealiseerd. 
• We zijn gestart met een leefstijlinterventie voor kinderen met overgewicht en obesitas.  
• We zijn een ketenaanpak gestart voor kinderen en volwassenen met overgewicht. 
• We geven uitvoering aan de ketenaanpak Welzijn Op Recept.
• We hebben welzijnscoaches in de dorpen gerealiseerd waar inwoners terecht kunnen met vragen.
• We hebben inwoners bereikt met een programma voor leefstijl en laaggeletterdheid.
• We zijn samen met sportverenigingen, VNN en GGD in gesprek over de aanpak van NIX 18 binnen de sportkantines.
• Het aantal gezonde scholen is toegenomen ten opzichte van vorig jaar. 

Maatschappelijke effect I; mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met proces van ouder worden:

• De ketenaanpak 'Ik Sta Sterk' is opgezet. Een aanpak die gaat over het voorkomen van vallen. Het is gericht op 65+ thuiswonenden. Bij deze aanpak zijn verschillende partijen betrokken zoals Scala, fysiotherapeuten en sportdocenten, apotheek, huisartsen, sunenz en wmo consulenten. 
• Ruim 250-300 mensen zijn geïnformeerd over 'Ik sta sterk' via o.a. Bloeizonemarkt, Nationale beweegweek, week van de valpreventie, koffieochtenden, vrouwen van Nu, doortrappen dag. 
• Bewustzijn vergroot over het belang van gezonde leefstijl. 
• In Oosterwolde en Oldeberkoop ruim 100 deelnemers bij training van 'Ik sta Sterk'. 
• Er is aandacht voor de specifieke problematiek van dementie in onze gemeente. 
• Het aantal ouderen dat deelneemt aan indicatievrije dagbesteding nam toe doordat er locaties bij kwamen, ook specifiek voor mensen met dementie. Zie Thema 6.2 Meedoen. 
• 84% van de inwoners ouder dan 67 ervaart een zinvolle daginvulling en 92% ervaart structuur in hun dag (Burgerpeiling 2022). 
• In bijna alle kernen van Ooststellingwerf zijn inloopactiviteiten voor ouderen.
• Het programma Powerful Ageing is gestart in de gemeente en de eerste inwoners hebben het programma doorlopen. 
• De bij ons bekende mantelzorgers hebben in november 2024 persoonlijk een waardering ontvangen in de vorm van een VVV Cadeaukaart met wat lekkers.
• Mantelkracht, het magazine voor mantelzorgers met lokale informatie is 2x uitgebracht en verspreid.
• Er worden wekelijks 1 op 1 gesprekken gevoerd met mantelzorgers door de mantelzorg consulent om overbelasting te voorkomen of te verhelpen.
• Er is een gastles gegeven op de basisschool in Donkerbroek aan groep 7/8 over jonge mantelzorgers.
• In samenwerking met OWO is in theater De Skans een toneelstuk vertoond dor Open – up over mantelzorg voor alle inwoners om mantelzorg op een andere manier onder de aandacht te brengen en te bespreken.
• 7 overbelaste mantelzorgers zijn mee geweest op respijtweekend in oktober 2024.
• In februari 2024 was er een ontmoetingsbijeenkomst voor mantelzorgers om uit te wisselen en input te leveren voor de lijst van inspanningen. 
• Eind februari namen 8 mantelzorgers deel aan het in provinciaal georganiseerde webinar: ‘Met gezonde grenzen’.
• 17 mantelzorgers hebben in april een webinar over mantelzorgwonen gevolgd.
• Er werd 5x een Mantelzorgcafe georganiseerd met verschillende thema's door de mantelzorgconsulent in samenwerking met Netwerk Mantelzorg.
• In juni gingen 40 mantelzorgers mee met een uitje naar het Vlechtmuseum en in mei vond een uitje naar het bowlingcentrum plaats om ook de wat jongere volwassen mantelzorgers een passend uitje te bieden. Voor jonge mantelzorgers werd in samenwerking met het jongerenwerk van Scala een pizza party georganiseerd. In september werd voor dezelfde doelgroep een bakactiviteit georganiseerd.
• We hebben regelmatig op verschillende communicatiekanalen een story gedeeld van een mantelzorger om bewustwording te creëren en informatie te geven over onze ondersteuningsmogelijkheden.
• In september is in samenwerking met de casemanagers dementie een gespreksgroep gestart voor partners van mensen met dementie.
• Er is een cursus gestart voor naasten die zorgen voor iemand met psychische problematiek in samenwerking met GGZ Fryslân.
• Er is contact met de Stichting Dementie Inclusief Ooststellingwerf over de invulling van de training en andere gerelateerde onderwerpen.
• We zijn gestart met de voorbereidingen van de bewustwordingscampagne mantelzorg.
• Inwoners van 18 jaar en ouder en wonend in Friesland kunnen vanaf 2025 terecht op een bed als de mantelzorger acuut uitvalt.
• Er gingen 100 mantelzorgers mee uit eten bij ‘De Hildenberg’ eind 2024.

Maatschappelijk effect J; mensen voelen zich veilig 

• Inwoners en professionals kunnen zich melden bij Veilig Thuis als zij vermoedens hebben van huiselijk geweld en kindermishandeling.  
• Het aantal Veilig Thuis meldingen in de gemeente Ooststellingwerf was in de eerste helft van 2024 hoger ten opzichte van het eerste half jaar van 2023 (CBS).  
• Inwoners kunnen hun zorgen uiten over hun medemens via het Meldpunt Zorgwekkend Gedrag.
• Inwoners hebben gebruik kunnen maken van de brede aanpak dakloosheid.
• Inwoners kunnen discriminatie melden via de website van de gemeente en dit wordt direct doorgeschakeld naar het Friese discriminatie punt Tumba. Zij pakken deze signalen op.    
• Tumba doet jaarlijks verslag van het aantal signalen en de aard van de signalen.  

Maatschappelijke effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving 

• Inwoners zijn over het algemeen positief over de veiligheid en gezondheid van de leefomgeving (Burgerpeiling 2022). 
• We hebben watertappunten geplaatst op diverse plekken in de gemeente.
• We hebben gratis zonnebrandcrème verstrekt in de gemeente.
• We hebben rookvrije generatie verder onder de aandacht gebracht.
• Er is een dekkend netwerk van AED’s en vrijwilligers via de Stichting Hartveilig. 
• We investeren in bewustzijn inzake gezondheidsbescherming en bevordering binnen openbare ruimte en ordening.

Maatschappelijke effect H; mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen: 

• We hebben activiteiten voor Ooststellingwerf Beweegt bekostigd en gefaciliteerd. 
• We hebben welzijnscoaching verder ontwikkeld (zie verder Thema 6.1 Samenleven).
• We hebben in de openbare ruimte aandacht gevraagd voor de rookvrije generatie.
• We hebben het programma voel je goed verder ontwikkeld binnen het Haerenkwartier. 
• We gaven publicitair aandacht aan landelijke campagnes als IkPas (alcohol) en Stoptober (roken). 
• We bekostigen het 6-weekse beweegprogramma van Scala (voor mensen met weinig geld en/of grote drempel om te gaan bewegen), met daarna toeleiding naar reguliere sportverenigingen. 
• We subsidiëren VraagElkaar om eenzaamheid tegen te gaan (zie Thema 6.1 Samenleven). 
• We ondersteunden de bloeizones (Appelscha, Haulerwijk). Dit zijn initiatieven van dorpen/inwoners, gericht op positieve gezondheid. In Oldeberkoop is vanuit het dorp ook een bloeizone gestart. 
• We hebben WMO consulenten en fysiotherapeuten getraind in het programma Powerful Ageing. 
• We hebben diverse overleggen gevoerd met betrokken ketenpartners inzake de aanpak van overgewicht en obesitas.
• Vanuit de Regio Deal Zuidoost Friesland hebben we Appelscha en Haulerwijk gefaciliteerd om van hun dorp een bloeizone te maken.  
• Om de bloeizones te borgen is de subsidieregeling bloeizones 2024/2025 in het leven geroepen.  
• Vanuit de Regio Deal Zuidoost Friesland hebben we het atelier sociaal domein gefaciliteerd en waren we als een van de partijen actief betrokken.  
• We hebben een Domein Overstijgende Samenwerking in Oosterwolde Noord Oost voorgezet. Een van de sporen daarbinnen is ophalen bij inwoners wat er nodig is om langer tot op hoge leeftijd in de wijk te wonen. In samenwerking met bewonersvereniging BOON, de Molukse gemeenschap PWMO, de ouderenbond OSO, Scala en Actium hebben we daarvoor 7 wijkgesprekken op verschillende plekken in de wijken georganiseerd. De uitkomsten van de gesprekken zijn besproken tijdens de terugkoppelbijeenkomst. In zes werkgroepen worden met inwoners samen de thema's Wonen, Vervoer, Zorg, Mantelzorg, Ontmoeten en Communicatie uitgewerkt. Hier wordt de DOM (Dorps Ontwikkel Methodiek) voor gebruikt. De inzet van de werkgroep Ontmoeten heeft inmiddels geleidt tot een subsidie uit Het Fonds voor een ontmoetingsplek in Oosterwolde Noord.
• We bieden trainingen en materialen aan bij sportverenigingen om uitvoering te geven aan NIX 18 binnen de sportkantines.
• We bieden scholen ondersteuning bij (de aanvraag van) gezonde school programma's.

Maatschappelijke effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden 

• We geven subsidie aan indicatievrije dagbesteding in diverse dorpen. Zie Thema 6.2 Meedoen. 
• Dorpencoördinatoren en opbouwwerkers ondersteunen initiatieven in de dorpen voor ontmoeten, verbinden en leefbaarheid. Zie Thema 6.1 Samenleven. 
• We subsidiëren via de Plaatselijk Belangen en Bewonerscommissies leefbaarheidsinitiatieven in dorpen en wijken en ondersteunen de dorpshuizen met een subsidie waardoor er ontmoetingsplekken zijn. Zie Thema 6.1 Samenleven. 
• In 2023 zijn in vier regio’s in onze gemeente gesprekken geweest met organisaties en inwoners over vitaal ouder worden. Onderwerpen zijn een gezonde, actieve leefstijl, gezonde voeding, sporten en (samen) bewegen, de samenwerking tussen professionals (bv huisartsen, fysiotherapeuten) en informele zorg, ontmoeting en het belang van (het behoud van) een sterk sociaal netwerk. Het vervolg wordt in 2024 in elke regio opgepakt. 
• In Oosterwolde Noord zijn we gestart met domeinoverstijgend werken. Zie Thema 6.2 Meedoen. 
• Inwoners kunnen gebruik maken van Powerful Ageing. Zie Thema 6.2 Meedoen.
• In de lokale krant en in Beleef Ooststellingwerf zijn artikelen verschenen en staat Ik sta sterk op meerdere websites, waardoor het bereik groter is. Er liggen flyers op diverse plaatsen in de dorpen.  
• Er zijn in Oosterwolde en Oldeberkoop meerdere cursussen 'Ik sta Sterk' gegeven. 
• Er is geïnvesteerd in de scholing van zes fysiotherapeuten om de erkende programma’s van 'Ik sta Sterk' aan te kunnen bieden.
• Er is een mantelzorg consulent werkzaam vanuit het gebiedsteam WMO van de gemeente.
• De lijst van inspanningen heeft een update gekregen waardoor een breed en divers ondersteuningsaanbod is ontstaan voor mantelzorgers die aansluit op de ondersteuningsbehoefte.
• Er is een Netwerk Mantelzorg opgericht bestaande uit samenwerkingspartners die regelmatig contact hebben met mantelzorgers.
• Er is een Mantelzorgpanel opgericht bestaande uit mantelzorgers uit verschillende dorpen en zorgend voor naasten met verschillende ziektebeelden. Het mantelzorgpanel denkt mee met de mantelzorg consulent in activiteiten e.d. zodat deze goed aansluiten bij de behoefte van de mantelzorgers.
• Er is een pop up jongerenraad georganiseerd met het thema jonge mantelzorgers. De input hiervan nemen we mee in de bewustwordingscampagne, zodat we ook de jonge mantelzorgers hiermee bereiken.
• We werken samen in het provinciale samenwerkingsverband "Provinciaal Samenwerkingsverband Mantelzorg’ en het Provinciaal Samenwerkingsverband Jonge Mantelzorg).
• We hebben vier keer een adviesgesprek gehad met het Landelijk Adviesteam Mantelzorg over respijtzorg, het bereiken van mantelzorgers en het voorkomen van overbelasting onder mantelzorgers.  
• We sluiten aan bij de provinciale werkwijze acute respijtzorg.

Maatschappelijke effect J. Mensen voelen zich veilig

• Ons gebiedsteam is alert op signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Zij weten wat ze moeten doen bij (vermoedens van) huiselijk geweld en kindermishandeling: zij kunnen zelf hulp bieden, hulp inschakelen en/of een melding doen bij Veilig Thuis.  
• In OWO-verband hebben we in november 2024 in samenwerking met Veilig Thuis en Sociaal Domein Fryslân een Meldcodeshow voor onderwijsprofessionals georganiseerd.  
• Via subsidie dragen we als gemeente financieel bij aan Veilig Thuis. 
• Preventief werken we aan het vergroten van de veiligheid door het ondersteunen van het Meldpunt Zorgwekkend Gedrag en door actief uitvoering te geven aan de brede aanpak dakloosheid, waarmee we kwetsbare groepen ondersteunen. Ook vervullen we onze wettelijke verantwoordelijkheid bij verplichte GGZ-opnames om personen in psychische nood de zorg te bieden die ze nodig hebben.
• Verder nemen we maatregelen om mensenhandel tegen te gaan en grijpen we in wanneer situaties dreigen te escaleren, via het Escalatieplatform, dat zorgt voor snelle en gecoördineerde actie. Met deze integrale aanpak willen we een veilige omgeving creëren voor alle inwoners.

Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving 

• We investeren op allerlei manieren in een gezonde leefomgeving (denk aan zonnebrandcreme, speelvoorzieningen, groene schoolpleinen, fietspaden, watertappunten, gezonde school, gezonde sportkantine, rookvrije gebieden, hoge nood app et cetera). 
• We faciliteren de Stichting Hartveilig Ooststellingwerf. Zij zorgen voor een dekkend netwerk van AED’s en vrijwilligers.
• We ontwikkelen een checklist voor ruimtelijke ordening om gezondheid adequaat mee te nemen in het afwegingskader.  
• We stimuleren en faciliteren ontmoetingsplekken voor inwoners (zie ook thema 6.1 Samenleven).

Maatschappelijke effect H; mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen: 

• Sportverenigingen en scholen hebben tools om de gezonde keuze makkelijker te maken voor inwoners/leerlingen. 
• Inwoners komen steeds vaker projecten en informatie tegen op het gebied van gezonde keuzes op gebied van voeding, water drinken en bewegen. 
• Inwoners hebben meer inzicht in eigen leefstijl en fitheid. 
• Inwoners nemen deel aan werkgroepen voor bijvoorbeeld de bloeizones. 
• Inwoners nemen deel aan beweegprogramma's en krijgen hulp bij toeleiding naar een sportvereniging. 
• Inwoners kunnen deelnemen aan sociale activiteiten en bouwen aan sociale contacten. 
• Jeugdigen kunnen sporten in een gezonde (sport)omgeving.

Maatschappelijke effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden;

• Inwoners organiseren voor inwoners in de drie dorpen verschillende bloeizone activiteiten.
• De inwoners van Appelscha worden actief betrokken (bevraagd en uitgenodigd) bij Bloeizone Appelscha en het Atelier Sociaal Domein. 
• Inwoners zijn (huis aan huis) uitgenodigd voor de wijkgesprekken. In de maand april was de tent op verschillende plekken zichtbaar aanwezig in de wijk. 
• Ruim 250-300 mensen zijn in een fysiek contactmoment geïnformeerd over 'Ik sta sterk' via o.a. Bloeizonemarkt, Nationale beweegweek, week van de valpreventie, koffieochtenden, vrouwen van Nu, doortrappen dag.   
• Alle mantelzorgers in onze gemeente kunnen bij ons terecht voor informatie, advies en hulp.  
• Inwoners kregen ondersteuning en begeleiding om fitter en zelfredzamer te worden.
• Onze netwerkpartners komen twee keer per jaar samen in het Netwerk Mantelzorg waardoor we beter en makkelijker naar elkaar kunnen verwijzen en mantelzorgers sneller de juiste hulp en ondersteuning ontvangen.
• Mantelzorgers die bij ons bekend zijn voelen zich gezien, gewaardeerd en geholpen.
• Een toenemend aantal inwoners is op de hoogte van het ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers. Ze weten waar informatie te vinden is en waar ze hulp kunnen krijgen. 

Maatschappelijke effect J. Mensen voelen zich veilig;

• Inwoners ervaarden dat zij er niet alleen voor stonden en hulp konden ontvangen, bijvoorbeeld bij het Gebiedsteam als er sprake was van huiselijk geweld en/of kindermishandeling. 
• Inwoners en professionals in onze gemeente kregen informatie hoe ze de Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling kunnen doorlopen en waar ze zich kunnen melden (Veilig Thuis) bij (vermoedens van) huiselijk geweld en kindermishandeling. 
• Door de brede aanpak van dakloosheid wordt overlast verminderd en voelen mensen zich veiliger in hun omgeving. Personen met ernstige psychische problemen krijgen passende zorg, wat ook de directe omgeving ontlast. Daarnaast worden signalen van mensenhandel in de ketenaanpak doorgegeven en actief bestreden in samenwerking met politie en zorgt het Escalatieplatform voor snelle actie in dreigende situaties om erger te voorkomen. Hierdoor voelen inwoners zich beschermd en ondersteund in moeilijke momenten.

Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving;

• Inwoners konden gebruik maken van gratis zonnebrandcrème.
• Inwoners kunnen buiten bewegen en spelen.
• Inwoners hebben meer kans op overleven bij hartproblemen.
• Inwoners hebben meer inzicht in gezonde keuzes.
• Inwoners kunnen steeds vaker elkaar ontmoeten in openbare ruimtes.

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Doe-agenda I 'Gelukkig en gezond ouder worden' 2021
• Doe-agenda HK 'Positieve gezondheid en gezonde leefomgeving' 2022
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Lokaal sportakkoord (2020)
• Preventie en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Friese Preventieaanpak 
• Friese samenwerkingsagenda
• Gemeenschappelijke regelingen GGD, binnen VRF.
• GALA akkoord
• Brede Aanpak Dakloosheid in Friesland (2021)
• Beleidsplan Aanpak Mensenhandel Fryslân (2022)

Duurzaamheid
Het is onze ambitie om CO2-neutraal te zijn in 2030 om opwarming van de aarde en daarmee verandering van het klimaat tegen te gaan. Hierdoor liggen er belangrijke opgaven in de energietransitie, het vergroten van de biodiversiteit en het stimuleren van een circulaire economie. We benutten het Biosintrum, en het daar gevestigde leer- en kenniscentrum Bodem, zo optimaal mogelijk voor onderzoek naar en ontwikkeling van mogelijkheden die ons bij deze opgaven helpen.

Wij willen in 2030 CO2-neutraal zijn. Om dit bereiken streven we naar:

• Energieneutraal te zijn in 2030 door het gebruik van energie te verminderen en het lokaal opwekken van duurzame energie en duurzame mobiliteit te stimuleren.
• Klimaatbestendig te zijn in 2030 door het vergroten van de biodiversiteit en de verbetering van de bodemgezondheid te stimuleren.
• Circulair te zijn in 2030 door kringlopen meer sluitend te maken.

Afval

• Voldoen aan de VANG-doelstelling van het Rijk (VANG = Van Afval Naar Grondstof). Met de invoering van Diftar+ en het verder optimaliseren van de nascheiding van restafval in 2021 is het doel om in 2024 te kunnen voldoen aan de landelijke richtlijn om 75% van het huishoudelijk afval te scheiden en maximaal 100 kilo per inwoner per jaar aan te verbranden restafval te hebben. We richten ons verder op het realiseren van de VANG-doelstelling 2025 van 30 kilo restafval per inwoner per jaar.
• Inwoners hebben steeds minder huishoudelijk afval en bieden dit afval nog beter gescheiden aan.
• Zwerfafval in de openbare ruimte verder terugdringen.
• Samen met ondernemers het zwerfafval in de winkelgebieden terugdringen. 

Duurzaamheid
Ooststellingwerf loopt voor op de gemiddelde CO2-reductie van Nederland ten opzichte van het referentiejaar 1990. Nationaal bedraagt de CO2-equivalente reductie in 2022 30,4%. In Ooststellingwerf bedraagt de reductie in 2022 30,8% reductie. Dit zijn de meest recente cijfers van de totale CO2-uitstoot. De reductie neemt het sterkste af in de elektriciteitssector. Dit komt vooral door de opwek van hernieuwbare stroom door de zonnepanelen in de gemeente. Ook in de industrie is de uitstoot van broeikasgassen flink afgenomen. Dit komt door de reductie in fluoruitstoot, onder andere vanwege een verbod op het gebruik van fluorgassen in koelinstallaties vanaf het jaar 2000, en doordat er industrie is vertrokken.

Het nieuwe uitvoeringsplan energietransitie 2025-230 is vastgesteld. In Ooststellingwerf wordt evenveel duurzame stroom opgewekt als jaarrond verbruikt wordt. Op een aantal plekken wordt deze stroom in batterijen opgeslagen voor andere momenten. Ook wordt in Oosterwolde waterstof geproduceerd. Dit is ook een vorm van opslag.  Voor mestvergisting zijn een groot aantal vergunningen verleend, die aangevochten zijn en nu bij de Raad van State liggen. Met het groene gas dat mestvergisting oplevert, kan het aardgas vervangen worden. Wij hebben de uitstoot van de gemeentelijke organisatie in detail in kaart gebracht. Hiermee hebben we inzicht in de grootste kansen voor reductie. We blijven dit monitoren en worden hierop geaudit door een onafhankelijke organisatie. De CO2-uitstoot van de gemeentelijke organisatie bedroeg 271 ton CO2 in 2023. De grootste kans op besparing is het gemeentelijk wagenpark.

Het nieuwe uitvoeringsplan klimaatadaptatie 2025-2030 is vastgesteld. Het leer- en kenniscentrum bodem heeft de beoogde doelen bereikt, de bijeenkomsten zijn georganiseerd en goed bezocht. Het heeft geresulteerd in twee Europese vervolgprojecten op het gebied van bodem.

Riolering en water
Wat betreft klimaatadaptatie (riolering en water) zijn landelijke subsidies in het kader van het Deltaprogramma ruimtelijke adaptatie aangevraagd en toegekend. Deze subsidies zijn en worden ingezet om klimaatadaptieve maatregelen uit te voeren. Inmiddels is de herstructurering van het Haerenkwartier afgerond en is een knelpunt in de regenwaterafvoer in Appelscha aangepakt.

Afval
De Van Afval Naar Grondstof (VANG)-doelstelling 2024: In het afgelopen jaar is er 107,9 kilo restafval per inwoner verbrand (2023: 104 kilo). Daarmee is de VANG-doelstelling van 100 kilo te verbranden restafval per inwoner per jaar wederom niet gehaald. Wat opvalt is dat het VANG cijfers bij alle Friese gemeenten is gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. Er lijkt sprake te zijn van een landelijke trend. Na een daling in 2022 en 2023 is de hoeveelheid afval landelijk weer aan het stijgen.

In mei 2024 is in de gemeente Ooststellingwerf het zwerfafval gemonitord. Met een score van 8,9, oftewel een ruime A-beoordeling. Deze goede score is mede te danken aan de diverse jaarlijkse zwerfafval opruimacties en de vrijwilligers (inmiddels 185), die het zwerfafval in hun leefomgeving opruimen.

Duurzaamheid
In 2024 zijn de laatste inspanningen uitgevoerd zoals die zijn opgenomen in het duurzaamheidsprogramma 2021-2025 staan.  

Samenwerking
We werken met de Friese overheden samen in de Friese Energietafel (FET). We wisselen kennis uit en dit jaar hebben we gezamenlijk de Friese Energievisie opgesteld.

OWO energiebureau
We blijven inwoners helpen bij het besparen van energie. Samen met Opsterland en Weststellingwerf (OWO) hebben we dit jaar het energiebureau opgericht. Hiervoor hebben we als OWO drie energieverkenners in dienst genomen, die inwoners helpen met de technische mogelijkheden van isolatie van hun woning en met het aanvragen van subsidies. De energieverkenners helpen telefonisch en komen ook bij mensen thuis: heel laagdrempelige hulp, dus. In 2024 zijn er 75 huisbezoeken geweest. Sommige van deze huizen zijn meerdere keren bezocht.

Lokale aanpak isolatie
Met een specifieke Rijksuitkering helpen we inwoners bij de isolatie van hun woning. We stimuleren inwoners om hun koopwoning met lage WOZ-waarde en laag energielabel te isoleren door gerichte communicatie, advies, subsidie en goedkope lening. Hiervoor hebben we als OWO gezamenlijk een energiebureau opgezet. Per 17 juni 2024 zijn we gestart, de budgetten lopen tot 31 december 2026.  In 2024 zijn er 257 subsidieaanvragen goedgekeurd en 26 woningen zijn geïsoleerd.

Duurzaamheidsleningen
Met de ‘Stimuleringslening Duurzaamheid’ stellen we duurzaamheidsleningen beschikbaar voor inwoners. Hiermee kunnen woningeigenaren indien nodig tegen een aantrekkelijk tarief een lening afsluiten om duurzame maatregelen te treffen, zoals bijvoorbeeld dakisolatie of zonnepanelen. In 2024 zijn 25 nieuwe duurzaamheidsleningen verstrekt. 

Vrijwillige energiecoaches
Daarnaast werken we al geruime tijd met vrijwillige energiecoaches. Zij helpen inwoners met kleinere bespaarmogelijkheden. In 2024 hebben we een nieuwe energiecoach geworven en opgeleid. In totaal zijn er nu vijf energiecoaches actief om onze inwoners te ondersteunen. Zij werken nauw samen met de energieverkenners vanuit het OWO-energiebureau wanneer het gaat om vragen rondom isolatie. Ook kinderen worden betrokken bij energie en energiebesparing met junior energiecoach. De kinderen gaan op school en thuis aan de slag met spelletjes en challenges. Zo betrekken ze ook hun ouders. Dit project wordt goed ontvangen door de kinderen en meewerkende scholen en kinderopvang.  

Aanpak energiearmoede
Met een specifieke Rijksuitkering hebben we inwoners geholpen met onder andere het omwisselen naar energiezuinig witgoed en het uitgeven van maatwerk- en financieel adviezen voor het verduurzamen van de eigen woning. Aan de witgoedwissel hebben 880 huishoudens meegedaan.

Opstellen Soorten Management Plan (SMP) 
Met een specifieke uitkering doen we onderzoek naar gebouw gebonden soorten (vleermuizen, huismussen, zwaluwen) en stellen we een plan op om deze te beschermen.  We zijn in september 2024 gestart met het onderzoek. Dit onderzoek loopt tot en met augustus 2025. Daarnaast hebben we kraamverblijven opgehangen voor vleermuizen. Dit was nodig voor het aanvragen van een pre-SMP ontheffing voor alle woningen binnen de bebouwde kom. Deze hebben we sinds 1 december 2024. Inwoners van deze gebieden hoeven hierdoor geen flora- en faunaonderzoek meer te doen voordat ze gaan isoleren. Ze moeten wel natuurvriendelijk isoleren. Het isoleren voor inwoners is hiermee gemakkelijker en goedkoper gemaakt en de dieren worden beter beschermd. OWO is na de provincie Utrecht de tweede regio met deze ontheffing!

Energieverbruik eigen organisatie
Op het energieverbruik van de eigen organisatie is bespaard door in alle openbare verlichting ledlampen te plaatsen.  We hebben eigenaren van dorpshuizen en sportclubs met 1/3 regeling geholpen met verduurzaming.  We kopen onze energie sinds dit jaar in via OVEF: dit geeft ons de mogelijkheid lokaal geproduceerde, duurzame energie in te kopen voor gebruik in onze eigen organisatie. Met de CO2-prestatieladder hebben we onze CO2-uitstoot in detail in kaart gebracht. De grootste uitstoot is ons wagenpark. Daarom kiezen we bij vervanging van ons wagenpark voor zover mogelijk voor elektrisch aangedreven machines. Voor zakelijke ritten zijn nu elektrische Duorsum auto's ter beschikking. In 2024 is ook begonnen met een onderzoek naar het gebruik van HVO100 als brandstof. HVO100 is een schone variant van diesel. Dit verlaagt onze CO2-uitstoot aanzienlijk.

Samen doen geeft energie – project Regio Deal
2024 was het laatste jaar van de Regio Deal Zuidoost Friesland. De vijf gemeenten werken samen met de Hanzehogeschool Groningen aan oplossingen voor duurzame energie. De opzet van het project is het analyseren van energieoplossingen per wijk of dorp en het in kaart brengen van de partijen die een rol kunnen en willen spelen bij de realisatie. Het project is zoveel mogelijk gebaseerd op samenwerken zodat bewoners en andere betrokkenen vanaf het begin meedenken en –beslissen over de oplossing die voor hun situatie het meest geschikt is. Onderzoekers van de Hanzehogeschool ondersteunen hierbij. Zij reiken de instrumenten aan om tot duurzame energiekeuzes te komen. In Ooststellingwerf is het onderzoek uitgevoerd in Oldeberkoop. 
Bij de terugkoppeling van de resultaten van het onderzoek binnen de regiodeal In Oldeberkoop bleek dat er genoeg enthousiasme is om de bevindingen samen met het dorp verder uit te werken. Met de ervaring hieruit kunnen we ook verder richting de wijkuitvoeringsplannen binnen het warmteprogramma.

Warmteprogramma
We hebben in OWO verband het bureau Syntraal opdracht gegeven onderzoek te doen naar de kansen van een (kleinschalig) warmtenet in 7 kernen in de OWO-gemeenten. Voor Ooststellingwerf zijn dat Haulerwijk, Oldeberkoop en Oosterwolde.

Energiecoöperatie
Samenwerking met de energiecoöperatie de Eendracht, waarbij subsidie is verleend voor het uitvoeren van hun project voor het uitrollen van hybride warmtepompen voor 4000 woningen in Ooststellingwerf. 
Samen met sociaal domein (zorg op maat) zijn goed bezochte bijeenkomsten geweest in de dorpen Appelscha, Donkerbroek en Oosterwolde met presentaties over de stimuleringsregeling duurzaam en leefbaar Ooststellingwerf. Dit heeft aantoonbaar geleid tot meer gebruik van de stimuleringsregeling.

Netcongestie
Netcongestie betekent dat het energienetwerk 'vol' zit; er kunnen geen nieuwe aansluitingen meer bij.  Netcongestie is in 2024 een groot probleem geworden. We werken met Liander samen aan het zoeken naar oplossingen. Daarvoor hebben we samen met Weststellingwerf en Liander een gedetailleerde regio-analyse van het energienetwerk laten uitvoeren.  Dit geeft inzicht in de mogelijkheden voor verbetering.

Smart grids en (thuis)batterijen
Eén van de oplossingen zijn smart-grids: slimme uitwisseling van energie binnen een bepaald dorp, bedrijventerrein of wijk. Met Liander hebben we een pilot thuisbatterijen opgezet. Ook helpen we bedrijven hierbij. 

Waterstof
Het pilotproject waterstofopwekking in Oosterwolde loopt. Hier wordt belangrijke kennis over een toekomstig energiesysteem ontwikkeld én gedeeld. Vele geïnteresseerde groepen hebben uitleg gekregen over de waterstofproductielocatie. Ook leerlingen, van basisonderwijs tot hoger onderwijs, hebben met excursies en projecten kennis hiermee gemaakt. 

Opwekking biogas en groengas
Monomestvergisting draagt op een positieve manier bij aan klimaatdoelstellingen door de reductie van emissies, de productie van groene energie en het sluitend maken van kringlopen. Daarnaast reduceert het stankoverlast en transportbewegingen. Op dit moment zijn er in onze regio tientallen agrariërs die een vergunning aangevraagd en gekregen hebben voor een mestvergister op eigen erf. Hier wordt biogas gemaakt en via leidingen naar een opwaardeerunit getransporteerd, waar het als groengas in het net zal worden geïnjecteerd. Via een coöperatief model zijn agrariërs in staat om op deze manier een nieuw verdienmodel te creëren. Op alle vergunningen zijn bezwaren ingediend, die nu bij Raad van State liggen. 

Duurzame mobiliteit
We blijven werken aan duurzame mobiliteit. Het plaatsen van elektrische laadpalen loopt helaas niet altijd zo snel als gewenst. Dit is geregeld in een provinciale concessie. We werken aan een andere concessie.  Voor het openbaar vervoer is dit jaar een nieuwe provinciale concessie verleend. In deze concessie is afgesproken dat in 2030 het openbaar vervoer volledig elektrisch is. 

Het brandstofverbruik van auto's verbetert bij lagere snelheden en bij een goede bandenspanning. Daarom hebben we in Oosterwolde een gratis 'band op spanning' punt. Hier wordt veel gebruik van gemaakt. We blijven ook wegvakken afwaarderen van 80 naar 60 km/u (zie ook mobiliteit).

Circulaire economie
Eind 2023 is het circulaire uitvoeringsplan 2023-2030 vastgesteld waarin is vastgesteld dat gemeente Ooststellingwerf voor 2030 zoveel mogelijk biologische en technische kringlopen sluit. Er is op dit gebied telkens meer mogelijk. We kijken weer eerst naar onze eigen organisatie. We zijn gestart met een nieuw actieplan maatschappelijk verantwoord opdrachtgeven en inkopen, waarmee we onze inkoopkracht benutten om onze ambities waar te maken en leveranciers scherp te houden. 

We bevorderen circulair ondernemen door onze ondernemers via OCO te informeren over nieuwe mogelijkheden. We zijn actief partner van de vereniging Circulair Fryslân. Ons biosintrum gebruiken we als centraal ontmoetingspunt. Voor onze woningbouw-opgave laten we ons inspireren door Fryslân Bouwt Circulair. 

Klimaatadaptatie
Voor het thema Klimaatadaptatie is een uitvoeringsplan vastgesteld. In het uitvoeringsplan kijken we vooruit naar het verwachte klimaat in 2050 en zijn beleid en geprioriteerde maatregelen vastgesteld voor de komende vijf jaar, voor een klimaatbestendig Ooststellingwerf, inclusief de rol die we hierbij als gemeente vervullen. Voorbeelden van deze maatregelen zijn onder andere: het nemen van fysieke maatregelen voor 12 geprioriteerde wateroverlastlocaties, stimuleren van inwoners met acties voor klimaatadaptieve maatregelen.

Een van de klimaatadaptieve maatregelen is het vergroenen van de schoolpleinen. Sinds januari 2024 is er een subsidieregeling groene schoolpleinen. Inmiddels heeft een school de subsidie aangevraagd en ontvangen, en is er een school met een eerste ontwerp. Daarnaast is er contact met twee scholen die ook geïnteresseerd zijn en mogelijk in 2025 aan de slag gaan met een ontwerp. Deze subsidie loopt nog tot en met 2026.

Riolering en water
We hebben doelmatig, efficiënt en rechtmatig invulling gegeven aan de afvalwater-, hemelwater- en grondwaterzorgplicht. De wijze waarop dat is gedaan is omschreven in het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Het GRP is in 2020 vastgesteld en terug te vinden via: www.ooststellingwerf.rioolplan.nl.

Afval

• We nemen deel aan de provinciale communicatiecampagne 'Samen Halen We Alles Eruit'. Met deze campagne worden onze inwoners via de sociale media geïnformeerd over afvalpreventie, afvalscheiding en over de nascheiding van het restafval en kunststoffen bij onze afvalverwerker Omrin.
• De gemeente is Supporter van Schoon en roept haar inwoners voortdurend op dit ook te worden. De gemeente faciliteert vrijwilligers met inzamelmiddelen.
• Op het basis en voortgezet onderwijs zijn projecten rondom (zwerf)afval uitgevoerd.
• Om preventie van afval en hergebruik verder te stimuleren en de hoeveelheid Grof Huishoudelijk Afval en Bouw- &Sloopafval te verminderen en/of beter te scheiden is een extra medewerker op de Milieustraat ingezet.
• We hebben de bestaande projecten uit het beleids- en uitvoeringsprogramma aanpak zwerfafval 2014-2022 gecontinueerd.
  
  

Duurzaamheid
Inwoners konden laagdrempelig advies krijgen over de verduurzaming van hun woning, daarvoor subsidie krijgen en een duurzaamheidslening met een lage rente aanvragen. Er zijn laadpalen bijgeplaatst in de gemeente, waar de inwoners gebruik van konden maken. Inwoners met energiearmoede hebben we geholpen om hun energiegebruik terug te brengen.

Riolering en water 
Inwoners konden gebruik maken van een veilig, functioneel, heel en schoon afvalwaterafvoersysteem en hebben zo weinig mogelijk overlast en schade gehad door extreme neerslag en/of de grondwaterstand. Op een enkele locatie ontstond overlast en schade vanwege hevigere buien door klimaatverandering in samenloop met het lozen van regenwater op een vuilwaterriolering.

Afval
De inwoner, die z'n afval goed scheidt en daardoor minder afval heeft, betaalt minder afvalstoffenheffing. Inmiddels zijn er ruim 185 vrijwilligers, die (wekelijks of maandelijks) zwerfafval in hun leefomgeving opruimen. Met de afvalapp hebben inwoners inzicht in hun afvalscheiding. De inwoner heeft de campagne Samen Halen We Alles Eruit via de socials en de krant kunnen volgen. 

• Milieubeleidsplan Ooststellingwerf 2010-2016 (mei 2010)
• Versnellingsagenda Duurzaam Ooststellingwerf 2030
• Infographic Versnellingsagenda Duurzaam Ooststellingwerf 2030
• Beleid zonnepaneelvelden gemeente Ooststellingwerf (vastgesteld in 2021)
• Nota van uitgangspunten Programma Duurzaam Ooststellingwerf 2021 - 2025
• Programma Duurzaam Ooststellingwerf 2021 - 2025
• Biodiversiteitsplan
• Transitievisie Warmte 
• Gemeentelijk Rioleringsplan 2020 - 2024
• Programma Duurzaamheid 2021-2025
• Beleids- en uitvoeringsplan zwerfafval 2014-2022
• Wet milieubeheer
• Landelijk Afval Plan (LAP)
• Afvalstoffenverordening Ooststellingwerf

In onderstaand overzicht lichten we afwijkingen > € 25.000 toe.

Taakveld 7.1 Volksgezondheid, voordeel € 314.000
YoFlo (OKO), voordeel € 141.000
Er was een uitvoeringsbudget van € 169.000* beschikbaar. Deze lasten zijn in 2024 gedekt uit de ontvangen SPUK GALA en Friza middelen. Hierdoor is de onttrekking uit de algemene reserve lager. Het budget valt vrij en blijft in de algemene reserve. 

Algemene reserve, nadeel € 169.000*
Lagere onttrekking uitvoeringsbudget YoFlo. Zie ook hierboven. 

Gezondheidsbeleid, voordeel € 60.000
Voor de uitgaven van gezondheidsbeleid hebben we gebruik kunnen maken van de SPUK Gala en Friza middelen, waardoor op dit budget een onderschrijding is. Verder resteert een bedrag van € 20.000 voor de subsidieregeling bloeizones (2024-2025). We stellen voor dit via resultaatsbestemming beschikbaar te houden voor 2025. 

Ouder worden, voordeel € 26.000
Ook voor deze lasten hebben we gebruik kunnen maken van de SPUK Gala en Friza middelen waardoor op dit budget een onderschrijding is. 

Jeugdgezondheidszorg, voordeel € 38.000
Bij de voorjaarsrapportage 2024 was het budget voor jeugdgezondheidszorg verhoogd vanwege een verwachte hogere bijdrage aan de Veiligheidsregio, op basis van de begrotingswijziging van de Veiligheidsregio. Uiteindelijk viel deze verhoging lager uit, wat heeft geleid tot een voordeel.  

Taakveld 7.2 Riolering, nadeel € 65.000
Bij de riolering zijn hogere lasten geweest. Daardoor is de dotatie aan de voorziening komen te vervallen en is er een aanwending geweest. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de realisatie van de wadi's in het Haerenkwartier. Daarnaast hebben er inhaalwerkzaamheden plaatsgevonden vanuit 2023 voor zowel inspectie als reiniging. Ook waren de vaste en variabele energielasten aanzienlijk hoger. Per saldo is dit budgettair neutraal. Het nadeel is in de exploitatie is voornamelijk ontstaan doordat er minder geïnvesteerd is dan begroot. Daardoor kunnen we minder compensabele btw toerekenen aan de riolering. Voor de riolering is dit een voordeel, voor de exploitatie een nadeel. 

Taakveld 7.3 Afval, voordeel € 58.000 
Afval, voordeel € 58.000
Er is een voordeel bij afval door de gunstige papierprijs, de opbrengsten waren daardoor fors hoger dan begroot. Daarentegen zijn er ook zaken geweest die dit effect wat hebben gedrukt, zoals hogere kosten voor de afvoer van grof huishoudelijk afval en inzameling op de milieustraat. Per saldo is het voordeel € 50.000. Dit wordt toegevoegd aan de reserve lastenverlichting. 

Reserve lastenverlichting, nadeel € 50.000*
Het voordeel op afval wordt toegevoegd aan de reserve. Er was al een toevoeging begroot van € 32.000. Deze wordt nu € 82.000.

Taakveld 7.4 Milieubeheer, voordeel € 568.000
Klimaatmiddelen, voordeel € 283.000*
Dit is budget voor de transitievisie warmte. In afwachting van het in 2025 op te stellen warmteprogramma zijn de kosten in 2024 relatief beperkt geweest. Dit zorgt voor een lagere onttrekking uit de algemene reserve. 

Algemene reserve, nadeel € 283.000*
Lagere onttrekking voor klimaatmiddelen. 

Uitvoeringsbudget programma duurzaamheid, voordeel € 185.000*
Bij de najaarsrapportage 2024 hebben we aangegeven dat dit budget in 2024 niet volledig benut wordt vanwege diverse oorzaken. Toen is voorgesteld om het resterend budget van het programma duurzaamheid ultimo 2024 toe te voegen aan de reserve. U heeft hiermee ingestemd. 

Algemene reserve, nadeel € 185.000*
Toevoeging van het resterende budget duurzaamheid aan de algemene reserve. 

Handhaving, voordeel € 90.000
De lasten zijn lager dan begroot doordat uit de nacalculatie van de FUMO blijkt dat er minder uren nodig waren voor de basistaken dan begroot. 

* Maakt onderdeel uit van de incidentele baten en lasten.