Programma 1 | Samenleven

Alle inwoners doen volwaardig mee
In dorpsgesprekken, maar ook tijdens de hackathons, in gesprekken met mensen die met weinig geld rond moeten komen en in contacten met het gebiedsteam, Scala en andere maatschappelijke organisaties komt het onderwerp ‘Meedoen’ duidelijk naar voren. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein. Het gaat om de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de Participatiewet en de Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening. Voor de Opgave Meedoen zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Als eerste werkten we in 2020 plannen (concrete doelen) uit voor het maatschappelijk effect ‘Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt’ en het effect ‘Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven’. Deze leggen we eind 2020 ter vaststelling voor aan de gemeenteraad, waardoor deze nog niet meegenomen konden worden in deze begroting. In 2021 gaan we dan door met een van de volgende maatschappelijke effecten, in 2022 weer een enzovoort.

Een andere opdracht die in 2021 aandacht vraagt is de komst van de nieuwe inburgeringswet per 1 juli. Ook hier is meedoen het centrale thema en deze opdracht wordt dus opgepakt als onderdeel van opgave Meedoen uit de Visie op Samenleven.

Maatschappelijk effect A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
A1. Mensen zijn in staat passende woonruimte te realiseren (faciliteren)
A2. Mensen zijn bezig met levensloopbestendig wonen (faciliteren)
A3. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen (regisseren)

Maatschappelijk effect B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
B1. Mensen die dat kunnen, nemen deel aan de arbeidsmarkt (regisseren)
B2. Uitkeringsgerechtigden maken naar vermogen stappen op de Participatieladder (regisseren)
B3. Mensen ervaren een zinvolle invulling van hun dag (*1) (faciliteren)
(Voor maatschappelijk effect B stelt de gemeenteraad eind 2020 een doe-agenda vast met concrete doelen en interventies - dit is een concrete vertaling van wat er nu staat onder de kopjes ‘wat willen we bereiken’ en ‘wat gaan we er voor doen’).

Maatschappelijk effect C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
C1. Mensen zijn tevreden over hun maatschappelijk leven (loslaten)
C2. Mensen zijn zelfredzaam (faciliteren)
C3. Kinderen in armoede hebben mogelijkheden om mee te doen (regisseren)
C4. Mensen zijn financieel in staat om maatschappelijk mee te doen (regisseren)
C5. Mensen ervaren ondersteuning in hun eigen omgeving (stimuleren)
(Voor maatschappelijk effect C stelt de gemeenteraad eind 2020 een doe-agenda vast met concrete doelen en interventies - dit is een concrete vertaling van wat er nu staat onder de kopjes ‘wat willen we bereiken’ en ‘wat gaan we er voor doen’).

Maatschappelijk effect D. Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet
D1. Mensen zijn op de hoogte/kennen de wegen (regisseren).
D2. Mensen maken gebruik van de wegen (stimuleren)
D3. Mensen vinden tijdig ondersteuning bij (financiële) problemen (regisseren)
D4. Mensen zijn tevreden over de ondersteuning (stimuleren)

(*1) Hieronder verstaan we: alle inwoners conform definitie CBS behalve inwoners die de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt. Voor inwoners die de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt komt een zinvolle dag invulling aan de orde bij opgave Positieve Gezondheid.

Maatschappelijk effect A: Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
We willen dat inwoners zo lang mogelijk op de door hen gewenste plek kunnen wonen en hier zelf regie over hebben. Inwoners kunnen verzilver- en blijversleningen benutten voor onder andere woningaanpassingen. We geven digitaal en op papier informatie over levensloopbestendig wonen en organiseren hier informatiebijeenkomsten over. Het Gebiedsteam ondersteunt en adviseert over levensloopbestendig wonen en regelt zo nodig financiële ondersteuning bij woningaanpassingen. De werkgroep Toegankelijkheid Ooststellingwerf adviseert over de toegankelijkheid van de leefomgeving voor mensen met een beperking. We werken samen met woningcorporaties wat betreft langer thuis wonen.

Maatschappelijk effect B: Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt (eind 2020 uitwerking in concrete doelen in doe-agenda)
In aansluiting op het beleid (Inclusief Ooststellingwerf, 2019) begeleiden de casemanagers van het Gebiedsteam mensen naar werk, met een focus op de ‘aandachtsgroep’. Dit zijn mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. We richten ons zoveel mogelijk op re-integreren op de arbeidsmarkt, maar voor sommigen is dat (nog) niet mogelijk. Er zijn vaak meerdere stappen en een integrale benadering nodig (combinatie financiële, sociale en gezondheidsproblematiek). We hebben diverse projecten met als doel het vinden van structuur, het leren van sociale en werknemersvaardigheden en/of het opdoen van werkervaring. Via monitoring maken we inzichtelijk hoeveel inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt daadwerkelijk (voor langere tijd) aan het werk komen. We bieden groepstrajecten met vakonderwijs (aansluitend op de vraag vanuit de arbeidsmarkt), gecombineerd met begeleiding naar werk. Voor jongeren <27 jaar zetten we er op in dat zij zoveel mogelijk eerst een startkwalificatie behalen. We doen aan preventie door verbinding te maken met VSO/PRO onderwijs, waardoor we al vroeg begeleiding bieden om na school de volgende stap te zetten naar vervolgonderwijs of werk. Er zijn twee casemanagers die zich specifiek richten op begeleiding van statushouders om stappen te zetten op de participatieladder.

Met de Stichting Werk Ooststellingwerf bieden we een ‘springplank’ naar regulier werk voor mensen die moeite hebben met het vinden van aansluiting op de arbeidsmarkt. We ondersteunen ondernemers bij ‘inclusief ondernemen’ (het aannemen van werknemers met een arbeidsbeperking), bijvoorbeeld met loonkostensubsidies en goede voorlichting over de mogelijkheden. We gaan nog meer inzetten op ontzorgen van werkgevers en begeleiding en nazorg bij plaatsing. We houden contact met bijstandsgerechtigden met een onoverbrugbare afstand tot de arbeidsmarkt om te bepalen wat mogelijk en nodig is. Waar nodig bieden we als gemeente geïndiceerde dagbesteding. Daar waar gewenst en mogelijk helpen we mensen om een zinvolle daginvulling te vinden in het informele circuit. Daarvoor ondersteunen we initiatieven als Welzijn Op Dorpse Schaal, Plek voor Talent (vrijwilligersvacaturebank), Welzijn op Recept (huisartsen verwijzen door naar bestaande creatieve of sportieve activiteiten en vrijwilligerswerk) en diverse activiteiten gericht op ontmoeten en activering. Mensen die gebruik maken van geïndiceerde dagbesteding begeleiden we waar mogelijk om een volgende stap te zetten, bijvoorbeeld naar beschut werk of (arbeidsmatige) dagbesteding.

Maatschappelijk effect C: Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven (eind 2020 uitwerking in concrete doelen in doe-agenda)
We ondersteunen tal van organisaties en initiatieven in onze gemeente bij het bieden van waardevolle activiteiten en ondersteuning en informeren zowel inwoners als potentiële verwijzers over wat er allemaal is. Daarnaast biedt of regelt het Gebiedsteam begeleiding bij deelnemen aan het maatschappelijk leven (denk aan beschermd wonen). We bieden zo nodig vervoersfaciliteiten voor ouderen en mensen met een beperking zodat zij mee kunnen doen aan maatschappelijke activiteiten.

We faciliteren begeleiding, activiteiten en inburgeringslessen voor statushouders (voormalig vluchtelingen). De sleutelpersonen statushouders helpen bij de integrale aanpak van gezondheid en welzijn van statushouders. We geven per 1 juli 2021 uitvoering aan de nieuwe Inburgeringswet, waarmee gemeenten verantwoordelijk worden voor de uitvoering van de inburgering van statushouders.

We nemen financiële belemmeringen voor inwoners met een laag inkomen om mee te doen zoveel mogelijk weg via diverse (kind)regelingen en kwijtscheldingsmogelijkheden. Er zijn diverse vormen van ondersteuning voor inwoners met geldproblemen of vragen over geld en het invullen van formulieren. In het geval van zwaardere financiële problemen bekostigen we bewindvoering en de kredietbank. We subsidiëren de Voedselbank. We zetten in op vroegsignalering van financiële problemen.

De Buurtsportcoaches stimuleren bewegen en motorische ontwikkeling van kinderen in samenwerking met sportverenigingen en scholen. We betrekken jeugdigen bij het bedenken van oplossingen hoe we hen kunnen helpen mee te doen, onder andere via quests and chats. We behouden de huidige activiteiten en voorzieningen voor laaggeletterden.

Maatschappelijk effect D: Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet
Soms hebben inwoners ondersteuning nodig. Wij bieden hen een vangnet. Zij kunnen terecht bij het Gebiedsteam om ondersteuning te krijgen of te regelen. We monitoren de klanttevredenheid doorlopend. We faciliteren vrijwilligers om proactief inwoners van 75+ te bezoeken om hen te informeren en eventuele behoeften te signaleren (preventief huisbezoek). We faciliteren diverse organisaties om inwoners te informeren over (financiële) regelingen en er gebruik van te maken. De bibliotheek biedt ondersteuning aan inwoners bij het omgaan met de digitale overheid (informatiepunt digitale overheid). We onderhouden www.ooststellingwerf.nl met informatie over bestaande activiteiten en initiatieven in de dorpen en ondersteuningsmogelijkheden. We brengen jaarlijks de Regelingenwijzer uit met alle (financiële) regelingen voor inwoners. We zetten, naast de website, ook andere communicatiemiddelen in om inwoners te laten weten wat het Gebiedsteam is en hoe men daar gebruik van kan maken.

A. Mensen wonen op de door hun gewenste plek
B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
D. Mensen maken indien nodig gebruik van het aanwezige vangnet

De bestaande budgetten zijn leidend voor de visie op Samenleven. Het budget voor de opgave ‘Meedoen’ bestaat uit het volledige budget van thema inkomensverstrekking en thema participatie. Ook het grootste deel van thema Wmo valt hieronder. 

• WMO Hulp in de huishouding: Er ligt een uitspraak (van een andere gemeente) dat lopende het jaar CAO-stijgingen in de prijzen doorgerekend moeten worden. We zijn daarover in gesprek met de aanbieders Huishoudelijke Hulp.
• Eigen bijdrage Wmo: De eigen bijdrage die inwoners moeten betalen voor gebruik van voorzieningen uit de Wmo is voor iedereen gelijk (abonnementstarief).
• Hulpmiddelen: De aanbesteding hulpmiddelen is inmiddels afgerond. Eerder is aangekondigd dat we daardoor duurder uit zijn, de meerkosten worden geraamd op € 88.000. Samen met een onderschrijding uit voorgaande jaren zorgt dit voor een verhoging van het budget van € 65.000.
• Nieuwe inburgeringswet: Het rijk heeft middelen beschikbaar gesteld voor de invoering en voor de uitvoering van de nieuwe wet. In de meicirculaire 2020 is de verdeling hiervan aangegeven, deze kan nog gewijzigd worden bij de septembercirculaire. De middelen die voor onze gemeente beschikbaar zijn gekomen zijn ook aan de lastenzijde van de begroting verwerkt. 
• De 11 medewerkers van de Stichting Werk Ooststellingwerf met een dienstverband voor onbepaalde tijd (WSW en WIW) komen per 1 januari 2021 rechtstreeks in dienst van de gemeente. De Stichting Werk Ooststellingwerf blijft bestaan voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt die via een dienstverband bij de stichting een opstap naar regulier werk kunnen maken of die vanuit hun indicatie beschut werk niet rechtstreeks in dienst kunnen bij een reguliere werkgever. Op dit moment betreft dat 5 medewerkers, die werken op de afdeling Openbare Ruimte. De dekking van deze lasten is niet gewijzigd, de lasten worden verschoven van programma 1 naar programma 6.
  
  

• Visie op samenleven 2020-2024
• Re-integratieverordening Participatiewet 2017
• Beleidsnota 'Op weg naar een inclusief Ooststellingwerf' (april 2019)
• Verordening Tegenpresentatie 2015
• Visienota Vrijwilligerswerk en Tegenprestatie “Iedereen heeft iets te geven” (september 2014)
• Maatregelenverordening 2018
• Verordening Individuele Inkomenstoeslag 2015
• Verordening Individuele Studietoeslag 2015
• Handhavingsverordening 2015
• OWO Handhavingsplan Wet Werk en Bijstand
• Verordening Verrekening Bestuurlijke Boete bij Recifice 2015
• Verordening adviesraad sociaal domein gemeente Ooststellingwerf 2015
• Nota Beschut Werk Nieuw Ooststellingwerf 2017 - 2018 (juni 2017)
• Programma Aandachtsgebieden Stellingwerven (w.o. Wijknet)
• Statushouders beleid
• Beleidsplan Wet maatschappelijke ondersteuning Oost- en Weststellingwerf 2015
• Participatiewet en daarop te baseren richtlijnen, onder andere Studietoeslag en Individuele inkomenstoeslag
• Nota Armoedebeleid Oost- en Weststellingwerf (september 2014)
• Actieplan Armoedebeleid 2016-2019
• Woonvisie 2017–2022
  
  

Inwoners helpen elkaar, voelen zich thuis en zijn actief voor een sociale en vitale gemeenschap
Samenleven is een onderwerp dat erg leeft in de gemeente. Inwoners vinden ‘elkaar ontmoeten’, ‘elkaar ondersteunen’ en activiteiten en verenigingen in de dorpen en in de buurten belangrijk. We staan in contact met de dorpen, met clubs en verenigingen om de gevolgen van Corona zo goed mogelijk op te vangen en te kijken wat er wél kan. Voor de Opgave Samenleven zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) drie maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Als eerste werken we in 2020 plannen (concrete doelen) uit voor het maatschappelijk effect ‘Mensen maken gebruik van de sociale-, culturele- en sportinfrastructuur’. Deze leggen we eind 2020 ter vaststelling voor aan de gemeenteraad, waardoor deze nog niet meegenomen konden worden in deze begroting. In 2021 gaan we dan door met een van de volgende maatschappelijke effecten, in 2022 weer een enzovoort.

Maatschappelijk effect E. Mensen voelen zich verbonden
E1. Mensen vinden het prettig om in hun buurt te wonen (loslaten)
E2. Mensen voelen zich betrokken bij anderen in hun gemeenschap (faciliteren)
E3. Mensen voelen zich niet gediscrimineerd en buitengesloten (faciliteren)
E4. Mensen ervaren minder eenzaamheid (stimuleren)

Maatschappelijk effect F. Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
F1. Mensen helpen elkaar (faciliteren)
F2. Mensen pakken gezamenlijk sociale en maatschappelijke vraagstukken op (faciliteren)
F3. Mensen ervaren ruimte om ideeën/initiatieven te ontwikkelen (faciliteren)
F4. Mantelzorgers raken niet overbelast (regisseren)

Maatschappelijk effect G. Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur
G1. Mensen zijn tevreden met het aanbod aan sociale, culturele en sportactiviteiten (faciliteren)
G2. Mensen zijn op de hoogte en hebben toegang tot sociale, culturele en sportinfrastructuur (stimuleren)
G3. Mensen zijn tevreden over de ontmoetingsplekken in hun omgeving (stimuleren)
G4. Er is een actief verenigingsleven (loslaten)
G5. Vrijwilligers floreren in de samenleving (faciliteren)
(Voor maatschappelijk effect G stelt de gemeenteraad eind 2020 een doe-agenda vast met concrete doelen en interventies - dit is een concrete vertaling van wat er nu staat onder de kopjes ‘wat willen we bereiken’ en ‘wat gaan we er voor doen’).

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden
We faciliteren diverse organisaties en activiteiten die bijdragen aan de betrokkenheid en binding binnen de gemeenschap. Kunst en cultuur, welzijns- en sportactiviteiten zijn een bindmiddel voor de samenleving. We bieden activiteiten specifiek voor statushouders waardoor zij aansluiting vinden bij de gemeenschap. In het programma aandachtsgebieden werken we aan het versterken en behouden van de leefbaarheid en de sociale cohesie in het Haerenkwartier in Oosterwolde en in Haulerwijk. We werken de lokale inclusie agenda uit, hetgeen bijdraagt aan verbinding en verbonden voelen. Buurtbemiddeling ondersteunt inwoners bij conflicten in hun buurt. VraagElkaar helpt mensen om met elkaar in contact te komen.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
We faciliteren en stimuleren vrijwilligerswerk en onderling contact tussen inwoners. De opbouwwerkers helpen inwoners om initiatieven verder te brengen en versterken de burgerkracht en samenredzaamheid. We ondersteunen de dorpen en buurten met dorpsbudgetten die ze vrij mogen besteden aan zaken die bijdragen aan de leefbaarheid en onderlinge betrokkenheid. Het Fonds biedt mogelijkheden om initiatieven van onderop financieel te ondersteunen (zie thema 4.5). Onze dorpencoördinatoren bieden ondersteuning aan de structuren in de dorpen en wijken en zijn verbinders tussen de dorpen en de gemeente. We stimuleren informatie-uitwisseling en onderling contact tussen gemeente en de dorpen door de nieuwsbrief 'Dorpen en wijken Ooststellingwerf' voor bestuurders van Plaatselijk Belang Verenigingen en bewonerscommissies, die ongeveer 6 keer per jaar verschijnt.

Het Gebiedsteam biedt informatie aan mantelzorgers en is aanspreekpunt voor mantelzorgers met ondersteuningsvragen. Voor de waardering en onderlinge steun van onze mantelzorgers organiseert de gemeente jaarlijks vier bijeenkomsten waarbij mantelzorgers een dag uit gaan. Er is ook aparte aandacht voor jonge mantelzorgers (zie opgave Goed Opgroeien). We verzorgen jaarlijks meerdere gratis cursussen voor mantelzorgers. Zo nodig regelt het Gebiedsteam respijtzorg. We subsidiëren het Alzheimercafé om inwoners die te maken hebben met dit ziektebeeld (waaronder veel mantelzorgers) te ondersteunen. We zetten in op laagdrempelige en informele dagactiviteiten in dorpen en buurten (bijvoorbeeld Welzijn op dorpse schaal), mede om mantelzorgers te ontlasten.

Plek voor Talent van Scala brengt vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties samen, ondersteunt en faciliteert hen (bijvoorbeeld met cursussen). De Vrijwilligersacademie biedt ook trainingen en workshops voor vrijwilligers en mantelzorgers. Er is een collectieve verzekering voor vrijwilligers in Ooststellingwerf. Om onze waardering te tonen voor vrijwilligers reiken we jaarlijks de Vrijwilligers Awards uit. Hierbij is er ook een aparte Award voor jonge vrijwilligers.

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur (eind 2020 uitwerking in concrete doelen in doe-agenda)
We ondersteunen diverse organisaties en activiteiten op het gebied van kunst en cultuur, cultuurbevordering en cultuurbehoud (bv kunstwerken, de bibliotheek en de muziekfederatie). We subsidiëren de Stellingwerver Schrieversronte en daarnaast is er een subsidieregeling Stellingwerfs waar partijen twee keer per jaar projectaanvragen kunnen indienen om onze streektaal te beschermen en uit te dragen. Verder is er sinds 2019 een structureel budget voor incidentele initiatieven op het gebied van kunst en cultuur. Hierbij is er speciale aandacht voor kinderen en jongeren.

We sloten in 2020 een lokaal Sportakkoord Ooststellingwerf met lokale verenigingen, sportaanbieders, buurtsport en andere partijen voor de jaren 2020 - 2022. Gezamenlijk gaan we aan de slag met de thema’s ‘van jongs af aan vaardig in bewegen’, ‘vitale sport en beweegaanbieders’ en ‘inclusief sport en bewegen’. Voor de uitvoering van het Sportakkoord ontvangen we een Rijksbijdrage. De buurtsportcoaches stimuleren sporten, bewegen en/of een gezonde leefstijl, ook voor mensen met een smalle beurs. Er zijn veel ontmoetingsplekken in Ooststellingwerf, denk aan dorpshuizen, sportkantines, kerken en scholen. We werken samen met lokale partners om te zorgen dat mensen tevreden zijn over deze plekken. De opbouwwerkers vervullen hier (ook) een rol in. Er is ook aandacht voor ontmoetingsgelegenheden voor jongeren.

E. Mensen voelen zich verbonden
F. Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
G. Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur

De bestaande budgetten zijn leidend voor de visie op Samenleven. Het budget voor de opgave ‘Samenleven’ bestaat uit een deel van thema Wmo, het overgrote deel van thema Kunst en Cultuur, en het volledige thema Sport. 

• Vanaf 2020 is er een structureel budget van € 30.000 voor incidentele (kleine) initiatieven op het terrein van kunst en cultuur (beschikbaar gesteld bij de Programmabegroting 2019). Er is in totaal jaarlijks € 65.000 beschikbaar voor Wijk- en dorpsbudgetten. Ieder dorp krijgt € 2.500 en € 1 per inwoner.
• Er is voor de jaren 2020 t/m 2021 jaarlijks € 20.000 beschikbaar als activiteitenbudget voor het Lokaal Sportakkoord (via SPUK). 
• U heeft op 21 juni 2016 eenmalig € 180.000 beschikbaar gesteld voor de aanleg van een wetra-veld op het sportcomplex te Waskemeer. Voor het Fonds is voor de periode 2018-2021 € 250.000 per jaar beschikbaar.
  
  

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Sportakkoord (2020)
• Nota Kunst en Cultuurbeleid 2017-2019
• Nota Mantelzorgondersteuning 2017-2021
• Nota vrijwilligersondersteuning 2017-2021
  
  

In het Gebiedsteam, de hackathon Armoede, de hackathon Eenzaamheid en in de gesprekken met huisartsen komt het onderwerp gezondheid naar voren als belangrijk. Ook de feiten en cijfers over gezondheid in onze gemeente gaven aanleiding om dit te kiezen als één van de vier centrale opgaven in De Visie op Samenleven. Daarnaast hebben we een wettelijke taak op dit terrein. In 2020 werd de nieuwe landelijke gezondheidsnota vastgesteld waar we lokaal invulling aan moeten geven. En er is een Fries Preventie Plan opgesteld, met ambities die we in de doe-agenda's verwerken. Overigens zien we gezondheid niet alleen als doel op zich, maar ook als een middel om andere doelen (opgaven) te bereiken. Voor de Opgave Gezondheid benoemen we in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Als eerste werkten we in 2020 plannen en concrete doelen uit voor het maatschappelijk effect ‘Mensen ervaren dat er rekening gehouden wordt met het proces van ouder worden.’ Deze leggen we eind 2020 ter vaststelling voor aan de gemeenteraad, waardoor deze nog niet meegenomen konden worden in deze begroting. In 2021 werken de plannen en concrete doelen uit voor het maatschappelijk effect ‘Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen’. Hiervoor investeerden we in 2019 en 2020 al in kennis en implementatie van het gedachtegoed Positieve Gezondheid. Dit is een belangrijk uitgangspunt in ons beleid. De nadruk ligt op eigen regie, veerkracht, zingeving en het aanpassingsvermogen van de inwoner en niet op de (fysieke) beperking of ziekte.

Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
H1. Mensen voelen zich gelukkig, geaccepteerd en vinden zingeving in hun leven (loslaten)
H2. Mensen bewegen voldoende (stimuleren)
H3. Mensen vinden (tijdig) ondersteuning bij psychische klachten (regisseren)
H4. Mensen beperken hun middelengebruik, laten zich hierdoor niet belemmeren in het functioneren (deels regisseren, deels stimuleren)
H5. Mensen zijn goed geïnformeerd over gezond leven (faciliteren)
H6. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden en hebben toegang tot ondersteuning bij hun gezondheid (regisseren)

Maatschappelijk effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden
I1. Mensen vormen samen een dementievriendelijke gemeente (stimuleren)
I2. Ouderen hebben betekenisvolle relaties, werk en/of daginvulling (faciliteren)
(Voor maatschappelijk effect I stelt de gemeenteraad eind 2020 een doe-agenda vast met concrete doelen en interventies - dit is een concrete vertaling van wat er nu staat onder de kopjes ‘wat willen we bereiken’ en ‘wat gaan we er voor doen’).

Maatschappelijk effect J. Mensen voelen zich veilig
J1. Jeugdigen komen niet in aanraking met geweld (regisseren)
J2. Mensen zijn weerbaar (faciliteren)
J3. Mensen weten waar ze hulp kunnen vinden als zij zelf of anderen in aanraking komen met onveilige situaties (regisseren)

Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving
K1. Mensen ervaren hun leefomgeving als veilig en toegankelijk (regisseren)
K2. Mensen gaan graag naar buiten (loslaten)
K3. Mensen ervaren een gezonde en schone leefomgeving (regisseren)

Maatschappelijk effect H: Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
We subsidiëren vele activiteiten die bijdragen aan de positieve gezondheid van onze inwoners en werken hier samen met huisartsen en zorgverzekeraars aan. We zetten ons in om de gezondheidsachterstanden te verkleinen en fysieke gezondheid te stimuleren. We onderzoeken of we een JOGG-gemeente kunnen en willen worden (Jongeren op Gezond Gewicht). De buurtsportcoaches stimuleren bewegen voor allerlei doelgroepen. Ouders en jeugdigen kunnen in de huisartsenpraktijk en sinds 2020 ook in een aantal scholen terecht met vragen bij de jeugdconsulenten van het Gebiedsteam. Het Gebiedsteam ondersteunt mensen met psychische klachten of regelt zorg op maat. Via de GGD/Jeugdgezondheidszorg bieden we integrale vroeghulp (vroegtijdig onderkennen van problematiek bij kinderen van 0-7 jaar). We voeren de Wet Verplichte GGZ uit, gericht op de aanpak voor mensen met psychosociale problemen.

We blijven inzetten op alcohol- en drugspreventie voor alle leeftijden. Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) is beschikbaar voor ondersteuning en hulp aan inwoners en biedt cursussen. We ondersteunen sportverenigingen om het alcoholgebruik in sportkantines te beperken en de leeftijdsgrens van 18 jaar strikt te handhaven. Hier ligt een verbinding met het Preventie- en Handhavingsplan naar aanleiding van het ‘hotspotrapport’ van de GGD. Voor de aanpak gericht op jeugdigen, zie opgave 'Goed Opgroeien'.

Maatschappelijk effect I: Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden (eind 2020 uitwerking in concrete doelen in doe-agenda)
In de doe-agenda werken we aan een samenhangend pakket van maatregelen om onze gemeente (nog) meer leeftijdsvriendelijk en dementievriendelijk te maken. Maar ook in de huidige situatie dragen we daar aan bij. De buurtsportcoaches bieden diverse beweegmogelijkheden voor (dementerende) ouderen. We bieden mantelzorgondersteuning en -waardering, onder andere voor mantelzorgers van mensen met dementie. We subsidiëren het Alzheimercafé. Vrijwilligers bezoeken proactief inwoners van 75+ om hen te informeren en eventuele behoeften te signaleren. Het Gebiedsteam is het aanspreekpunt voor inwoners die te maken krijgen met dementie en daardoor een ondersteuningsvraag hebben.

We ondersteunen tal van organisaties in onze gemeente voor een waardevol activiteitenaanbod op het gebied van sport, ontmoeten, kunst en cultuur. Waar nodig bieden we als gemeente geïndiceerde dagbesteding, maar daar waar gewenst en mogelijk helpen we mensen om een zinvolle daginvulling te vinden in het informele circuit (denk aan Welzijn op Dorpse Schaal).

Maatschappelijk effect J: Mensen voelen zich veilig
Scholen, jeugdhulpverleners, jongerenwerk e.a. werken bij zorgelijke situaties met de verwijsindex en de meldcode huiselijk geweld. Via de gemeenschappelijke regeling bekostigen we Veilig Thuis, het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling. We betalen mee aan de Kindertelefoon. Met de OWO-gemeenten participeren we in de pilot MDA++ (samenwerkingsverband voor intensieve gezinshulp en integrale aanpak van huiselijk geweld, seksueel geweld en kindermishandeling).

Maatschappelijk effect K: Mensen leven in een gezonde leefomgeving
In het programma Omgevingswet en -visie is gezondheid een vast onderdeel en opgenomen in de nota van uitgangspunten. We doen mee aan de pilot GO! Noord (Gezonde Omgeving, welke interventies werken, onderzoek van RIVM). In de aandachtsgebieden investeren we onder meer in de verbetering van de fysieke leefomgeving.

H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden
J. Mensen voelen zich veilig
K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving

De bestaande budgetten zijn leidend voor de visie op Samenleven. Het budget voor de opgave ‘gezonde generaties’ bestaat uit het volledige budget van thema volksgezondheid en een klein deel van het budget van thema kunst en cultuur. 

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Lokaal sportakkoord (2020)
• Nota Mantelzorgondersteuning 2017-2021
• Nota vrijwilligersondersteuning 2017-2021
• Gezondheidskompas 2017-2019
• Gemeenschappelijke regelingen GGD, binnen VRF.
  
  

Jeugdigen (-9 maand tot 23 jaar) groeien gezond en veilig op en hebben gelijke kansen om zich optimaal te ontwikkelen
‘Goed Opgroeien’ is in het bijzonder een onderwerp dat zich over alle ‘opgaven’ uit de Visie op Samenleven uitbreidt. Sommige aspecten van ‘Goed Opgroeien’ zoals armoede, verbondenheid en gezondheid, zijn dan ook terug te vinden bij de andere opgaven. Toch is er gekozen voor een aparte opgave ‘Goed Opgroeien’ omdat de gemeente veel wettelijke taken heeft rond de ontwikkeling van kinderen (Jeugdwet, Onderwijswetten, Wet Kinderopvang en Leerplichtwet). Voor de Opgave Goed Opgroeien zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Als eerste werkten we in 2020 plannen en concrete doelen uit voor het maatschappelijk effect ‘Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien’. Deze leggen we eind 2020 ter vaststelling voor aan de Raad, waardoor deze nog niet meegenomen konden worden in deze begroting. In 2021 gaan we dan door met een van de volgende maatschappelijke effecten, in 2022 weer een enzovoort.

Per maatschappelijk effect zijn in de doelenboom uit de Visie op Samenleven indicatoren benoemd, die een indicatie geven van de mate waarin het maatschappelijk effect wordt behaald. Voor de opgave Goed Opgroeien zijn dat de volgende maatschappelijke effecten (L t/m O) en indicatoren (L1 t/m O4). Per indicator staat vermeld voor welke rol de gemeente kiest bij het betreffende onderwerp.

Maatschappelijk effect L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
L1. Jeugdigen krijgen optimaal kans om talenten te ontplooien (faciliteren)
L2. Jeugdigen gaan naar school (regisseren)
L3. Jeugdigen halen een startkwalificatie (regisseren)
L4. Jeugdigen zijn taalvaardig (spreken, lezen, schrijven) (regisseren)
L5. Jeugdigen en ouders ervaren dat de school en zorg samenwerken om hen optimaal te begeleiden (regisseren)

Maatschappelijk effect M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
M1. Jeugdigen worden zoveel mogelijk door hun ouders verzorgd en begeleid naar volwassenheid (loslaten)
M2. Jeugdigen hebben een goede start doordat hun ouders of zijzelf deelnemen aan preventieve programma’s (stimuleren)
M3. Jeugdigen groeien op in een gezinssituatie (zo thuis mogelijk) (regisseren)
M4. Jeugdigen en ouders met opvoed- en opgroeivragen weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
M5. Ouders/verzorgers betrekken mensen en organisaties bij hun opvoedvragen (regisseren)

Maatschappelijk effect N. Jeugdigen zijn weerbaar
N1. Jeugdigen ontwikkelen sociale vaardigheden (loslaten)
N2. Jeugdigen kennen hun grenzen en staan stevig in hun schoenen (faciliteren)
N3. Jeugdigen hebben de kennis en vaardigheden om goed om te gaan met alcohol, roken, drugs, sociale media, seks en geld (deels regisseren, deels stimuleren)

Maatschappelijk effect O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
O1. Jeugdigen met psychosociale of andere problemen en hun ouders weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
O2. Jeugdigen en ouders in kwetsbare situaties worden gezien en ondersteund (regisseren)
O3. Scheidingen verlopen met minimale schade voor jeugdigen (stimuleren)
O4. Jeugdigen ervaren dat scholen en gemeentelijke organisaties die werken met jongeren aandacht hebben voor LHBTI (stimuleren)
(Voor maatschappelijk effect O stelt de gemeenteraad eind 2020 een doe-agenda vast met concrete doelen en interventies - dit is een concrete vertaling van wat er nu staat onder de kopjes ‘wat willen we bereiken’ en ‘wat gaan we er voor doen’).

Maatschappelijk effect L: Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
Als gemeente stimuleren we de ontwikkeling van het jonge kind en zetten we in op het voorkomen van achterstanden. We faciliteren dit door peuteropvang en bij (dreigende) achterstanden kan een kind gebruik maken van het taalstimuleringsaanbod van de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE). Daarnaast bieden we samen met stichting Comprix intensief taalonderwijs voor jonge nieuwkomers (schakelklas) en een vloeiende overgang tussen onderwijs en kinderopvang (Integraal Kind Centrum) waarbij gewerkt wordt vanuit één team met één pedagogische visie. We doen onderzoek naar een specialistisch Kindcentrum Plus in samenwerking met Comprix en Renn4. Door integrale vroeghulp wordt problematiek bij kinderen vroegtijdig gesignaleerd. Vanuit Scala, de scholen en de verschillende verenigingen zijn er activiteiten voor ouders, kinderen en jongeren.

Buurtsportcoaches stimuleren jeugdigen om hun fysieke talenten te ontplooien door beweging en hebben aandacht voor de motorische ontwikkeling van kinderen. Via diverse kindregelingen nemen we financiële belemmeringen om mee te doen aan activiteiten (bv zwemles, sporten, cultuur) weg.

Om te zorgen dat leerlingen naar school gaan, verzorgt de gemeente leerlingenvervoer voor de kinderen die niet zelfstandig kunnen reizen. In samenwerking met scholen, leerplichtambtenaar, Gebiedsteam en zorgpartijen zetten wij ons in om thuiszitters en voortijdig schoolverlaters (VSV-ers) te voorkomen en te zorgen dat zij minimaal een startkwalificatie halen. We verkorten en optimaliseren de lijnen tussen onderwijs en Gebiedsteam door de pilot met het Gebiedsteam in de school. We blijven inzetten op het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid. We houden samen met de GGD toezicht op de kwaliteit van Kinderopvang.

Maatschappelijk effect M: Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
Preventie begint bij (aanstaande) ouders en jonge kinderen. Er is in de gemeente Ooststellingwerf een sluitend palet van zorg en ondersteuning voor de eerste 1.000 dagen van het kind. Dit bestaat uit de cursus Prenatale Voorlichting en Voorzorg en Vroegsignalering (Kansrijke start). Waar nodig ondersteunen we ouders ook later in de opvoeding, bijvoorbeeld met programma's als Stevig Ouderschap, Voorzorg, Integrale Vroeghulp of individuele hulpverleningstrajecten.

Jeugdwerkers uit het Gebiedsteam ondersteunen jeugdigen en gezinnen waar nodig. Het Gebiedsteam is laagdrempelig beschikbaar via de huisartsen en op een aantal scholen. Via Triple P-bijeenkomsten (Positive Parenting Program) bieden we opvoedingsondersteuning voor ouders met kinderen van 0 tot 16 jaar. Ook ouder-kind activiteiten, Instapje, Opstapje en Opstap ondersteunen ouders bij de opvoeding en bieden laagdrempelige mogelijkheden om hulp te krijgen bij opvoedvragen.

Maatschappelijk effect N: Jeugdigen zijn weerbaar
We investeren in het activeringsprogramma Young leaders voor jeugd uit Haulerwijk. Doel is jongeren te stimuleren in hun ontwikkeling tot zelfbewuste personen die verantwoordelijkheid willen nemen in hun buurt. We voeren in samenwerking met anderen preventieve activiteiten uit, bijvoorbeeld 'Nuchter over gewicht', Nuchtere Fries (alcohol) en de gezonde sportkantine. We sluiten aan bij de uitgangspunten van positieve gezondheid. Ook zijn er preventieprogramma’s gericht op weerbaarheid (denk aan Rots en Water). Op de scholen krijgen kinderen en jongeren preventielessen over gamen, alcohol, roken en drugs. Scholen, Gebiedsteam en jongerenwerk werken samen met Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) om een (beginnende) verslaving bij jongeren te signaleren, te bespreken en aan te pakken.

Maatschappelijk effect O: Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien (eind 2020 uitwerking in concrete doelen in doe-agenda)
Met alle Friese gemeenten geven we sinds 2018 uitvoering aan onze verantwoordelijkheid voor (de resultaatgerichte inkoop van) jeugdhulp. Het Gebiedsteam biedt zelf lichte vormen van ondersteuning en regelt zo nodig dat de jeugdige en/of gezinsleden elders passende (zwaardere vormen van) ondersteuning krijgen. In 2021 werken we mee aan de provinciebrede evaluatie van Sociaal Domein Friesland (SDF), de Gemeenschappelijke Regeling waarmee de Friese gemeenten samen de inkoop van een groot deel van de jeugdhulp regelen.

Door de positionering van een medewerker van het Gebiedsteam bij de huisartsen en sinds 2020 ook bij een aantal scholen, wordt de drempel om hulp te vragen lager en voorkomen we doorverwijzing naar zwaardere hulp. Ook de jeugdwerkers uit het Gebiedsteam ondersteunen ouders en jeugdigen bij vragen rondom opvoeden en opgroeien. Daarnaast zorgen we voor goede informatievoorziening over waar men terecht kan voor hulp bij opvoeden en opgroeien. We bieden de mogelijkheid tot onafhankelijke cliëntondersteuning. We monitoren de klanttevredenheid doorlopend. We hebben speciale aandacht voor jonge mantelzorgers (zie ook opgave Samenleven).
We sluiten aan bij het landelijke programma 'Scheiden zonder schade' en het provinciale programma ‘Kind in beeld bij echtscheiding’. Jeugdigen kunnen hun zorgen rondom een scheiding bespreken, we zetten hier de gebiedsteammedewerker in de school of de Intern Begeleider voor in. We doen mee aan het ontwikkelen van een (online) platform voor ouders, kinderen en professionals op het gebied van scheiden. We onderzoeken samen met jongeren hoe we op een helpende manier aandacht te hebben voor LHBTI.

Algemeen
We geven actief vorm aan jongerenparticipatie door middel van Chats & Quests over actuele onderwerpen. Met moderne tools betrekken we jongeren op die manier structureel bij beleidsontwikkeling. We organiseren een Jeugdraad en het spel Democracity om jongeren kennis te laten maken met politiek en democratische besluitvorming.

L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal.
M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders.
N. Jeugdigen zijn weerbaar.
O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien.

De bestaande budgetten zijn leidend voor de Visie op Samenleven. Het budget voor de opgave ‘Goed Opgroeien’ bestaat uit het volledige budget van thema jeugd, een deel van thema onderwijs (met name beleid) en een deel van thema Kunst en cultuur. De budgetten voor jeugdhulp worden niet meer budgettair geraamd sinds 2019, maar we hanteren een uitgavenraming. In 2019 en 2020 zijn deze budgetten structureel verhoogd.

We gebruikten de monitor Sociaal Domein om voor 2021 een berekening te maken van de te verwachten lasten Jeugdhulp. De berekening is bij de diverse onderdelen gebaseerd op o.a. de verwachte instroom in aantallen trajecten (op basis van voorgaande jaren), de gemiddelde looptijd van een traject en de gerealiseerde aantallen en lasten van voorgaande jaren. De budgetten zijn geïndexeerd en daarmee verwachten we voor 2021 uit te komen. We hebben (met deze financieringssystematiek) nog maar weinig ervaringsjaren. Hoe meer ervaringsjaren, des te beter en betrouwbaarder kunnen we de verwachte lasten inschatten.

• Visie op samenleven 2020-2024
• Beleidsplan Hart voor de Jeugd 2015-2018, Verordening Hart voor de Jeugd 2018 en Beleidsregels Hart voor de Jeugd 2018
• Preventieplan Jeugd 2016
• Regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling: Veilig thuis in Fryslân 2014
• Uitvoeringsagenda Huiselijk Geweld en Kindermishandeling 2016
• Verordening Leerlingenvervoer Ooststellingwerf 2014 en Aanvullende beleidsregels Verordening Leerlingenvervoer 2014
• Toezicht en handhaving kinderopvang en peuterspeelzalen 2013
• Lokale Educatieve Jeugd Agenda (dynamisch)
• Subsidieregeling peuterspeelgroepen 2019 – 2020
• Regionale Instructie voor de medewerkers Leerplicht/RMC regio ‘De Friese Wouden StartWijzer 2018
• Nota Kunst en Cultuurbeleid 2017-2019
• Nota gemeentelijk gezondheidsbeleid
• Centrumregeling Sociaal Domein Fryslan