Programma 1 | Samenleven

Alle inwoners doen volwaardig mee
Inwoners vinden ‘Meedoen’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein. Het gaat om de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de Participatiewet en de Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening. Voor de Opgave Meedoen zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten (A t/m D) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

Maatschappelijk effect A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen (zie woonzorgvisie). 
A1. Mensen zijn in staat passende woonruimte te realiseren (faciliteren)
A2. Mensen zijn bezig met levensloopbestendig wonen (faciliteren)
A3. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen (regisseren)

Maatschappelijk effect B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt (zie doe-agenda B).
B1. Mensen die dat kunnen, nemen deel aan de arbeidsmarkt (regisseren)

• Zie collegeakkoord: We willen zoveel mogelijk mensen aan een baan helpen. Het vergroot de kans om mee te doen en onderdeel te zijn van de samenleving.
• Zie collegeakkoord: We willen vicieuze cirkels doorbreken en belemmeringen om mee te doen in werk of andere maatschappelijke activiteiten wegnemen.

B2. Uitkeringsgerechtigden maken naar vermogen stappen op de Participatieladder (regisseren)
B3. Mensen ervaren een zinvolle invulling van hun dag (faciliteren)

Maatschappelijk effect C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven (zie doe-agenda C en doe-agenda Inburgering. 

C1. Mensen zijn tevreden over hun maatschappelijk leven (loslaten)
C2. Mensen zijn zelfredzaam (faciliteren)
C3. Kinderen in armoede hebben mogelijkheden om mee te doen (regisseren)

• Zie collegeakkoord: We willen de bestaanszekerheid van onze meest kwetsbare inwoners vergroten. Dat doen we door meer nadruk te leggen op preventie, vroegsignalering en een integrale aanpak van onze armoede- en schuldenproblematiek.

C4. Mensen zijn financieel in staat om maatschappelijk mee te doen (regisseren)

• Zie collegeakkoord: We willen dat mensen financieel in staat zijn om maatschappelijk mee te doen. En dat geldt ook voor kinderen in armoede. We willen dat mensen tijdig de weg weten te vinden bij financiële vragen en problemen en dat ze tevreden zijn over de geboden ondersteuning. Ook willen we het bereik van de regelingen, voorzieningen en ondersteuningsmogelijkheden vergroten.

C5. Mensen ervaren ondersteuning in hun eigen omgeving (stimuleren)

Maatschappelijk effect D. Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet
D1. Mensen zijn op de hoogte/kennen de wegen (regisseren)
D2. Mensen maken gebruik van de wegen (stimuleren)
D3. Mensen vinden tijdig ondersteuning bij (financiële) problemen (regisseren)
D4. Mensen zijn tevreden over de ondersteuning (stimuleren)

Maatschappelijk effect A: Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
We maken prestatie afspraken met corporaties over het realiseren van geclusterde woningen voor senioren en woonvormen met zorg en voorzieningen nabij. We werken beleid uit voor het stimuleren en faciliteren van splitsen van grotere woningen naar levensloopbestendige woningen, meergeneratiewoningen of 2 aparte wooneenheden op 1 erf. We werken voortvarend met de zorgaanbieder en de corporatie de plannen voor (zorg)woningen op de locatie Rikkingahof uit. Ons Gebiedsteam adviseert inwoners over levensloopbestendig wonen en regelt zo nodig financiële ondersteuning bij verhuizing of woningaanpassing. Ook blijven we de Verzilver- en Blijversleningen aanbieden en  zetten we in op informatiecampagnes en het gebruik van domotica. Zie verder ook thema 3.4 Bouwen en wonen.

Om mantelzorg beter mogelijk te maken stellen we beleidsregels op voor het realiseren van (pre)mantelzorgwoningen. Voor mantelzorg zie ook thema 1.3 Gezondheid.

Maatschappelijk effect B: Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt 
We zien dat mensen die op dit moment een bijstandsuitkering hebben veelal een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben en met problemen kampen op meerdere levensgebieden. We begeleiden hen om hun situatie te doorbreken. We verkleinen de armoedeval door de uitstroompremie voor mensen die van bijstand naar werk gaan niet alleen na een half jaar te geven, maar nogmaals te geven als zij ook na een jaar nog aan het werk zijn.

Niet voor iedereen is betaald werk haalbaar. Maar mensen zetten wel stappen richting meedoen. Dit monitoren we door middel van de Participatieladder. We zetten extra in om inwoners met Wmo-dagbesteding waarvoor dat mogelijk is te begeleiden naar (meer) arbeidsmatige dagbesteding. 

We doen een pilot met het periodiek meten van de klanttevredenheid van inwoners die aanspraak maakten op voorzieningen uit de Participatiewet zodat we onze aanpak en werkwijze kunnen verbeteren.

Maatschappelijk effect C: Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
Wij gaan in gesprek met de samenleving en relevante partijen om tot voorstellen te komen om armoede en schulden nog beter dan nu te voorkomen of vroegtijdig te signaleren zodat problemen niet uit de hand lopen en mensen die in armoede leven en/of die schulden hebben nog beter te helpen. Vooruitlopend daarop zetten we meer capaciteit in op preventie en vroegsignalering van schulden. Daarbij zetten we ervaringsdeskundigen in. Ook bieden we de Voorzieningenwijzer aan, waarmee iemand in beeld krijgt welke besparingsmogelijkheden en welke regelingen er zijn om gebruik van te maken. We plegen extra inzet om te voorkomen dat jongeren als volwassene schulden krijgen. 

We versnellen het proces om te komen tot een traject schuldhulp door o.a. zelf beschikkingen af te geven. Hiervoor zetten we extra capaciteit in. We zetten concreet op papier wat onze wettelijke schuldhulpverleningstaken zijn en hoe we die uitvoeren en monitoren de inzet van bewindvoering bij schulden. 

We starten een pilot waarin we ouders met een bijstandsuitkering een intensief traject aanbieden van hulp in combinatie met een baan in kansrijke sectoren. Zo doorbreken we voor de betreffende inwoners de generatie-op-generatie-armoede.

We zorgen dat inwoners en verwijzers weten waar ze met vragen over geld terecht kunnen en dat stimuleren dat partijen die hierin actief zijn samenwerken en hun diensten op elkaar afstemmen. We zetten daarnaast de Voorzieningenwijzer in om te zorgen dat inwoners optimaal gebruik maken van bestaande landelijke en gemeentelijke regelingen en voorzieningen. We verkennen de mogelijkheden van een 'meedoenpas' waarin alle regelingen samenkomen en inwoners meer keuzevrijheid krijgen waardoor het beter aansluit op de behoefte van de inwoner. We verhogen de norm voor onze kindregelingen naar 130% van het wettelijk sociaal minimum. 

In het kader van de inburgeringswet ontzorgen we statushouders in de eerste 6 maanden van hun verblijf in onze gemeente door hun vaste lasten te betalen vanuit hun bijstandsuitkering (wettelijke verplichting) en begeleiden we hen naar maatschappelijke en financiële zelfredzaamheid.

We zetten in op zelfredzaamheid van inwoners (alle leeftijden) door hen in staat te stellen vaardigheden aan te leren (denk aan digitale vaardigheden, omgaan met geld, taalvaardigheid), onder andere via de bibliotheek. Zie ook thema 1.4 Goed Opgroeien onderdeel L.

Maatschappelijk effect D: Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet
Soms hebben inwoners ondersteuning nodig. Wij bieden hen een vangnet. Zij kunnen terecht bij het Gebiedsteam om ondersteuning te krijgen of te regelen. We faciliteren vrijwilligers om proactief inwoners van 75+ te bezoeken om hen te informeren en eventuele behoeften te signaleren (preventief huisbezoek). De medewerkers van het gebiedsteam zijn zichtbaar op vindplaatsen en welzijnswerkers zijn actief in de wijken. De bibliotheek biedt ondersteuning aan inwoners bij het omgaan met de digitale overheid (informatiepunt digitale overheid). We brengen jaarlijks de Regelingenwijzer uit met alle (financiële) regelingen voor inwoners. We zetten extra in om inwoners te laten weten wat het Gebiedsteam is en hoe men daar gebruik van kan maken. We positioneren de onafhankelijke cliëntondersteuner breed in het sociaal domein. We blijven werken aan de verdere doorontwikkeling van het Gebiedsteam, onder meer gericht op een goede en laagdrempelige toegang en ontschot werken. We blijven investeren in preventie, werken intensief samen met welzijn- en zorgorganisaties om een stevig vangnet te houden en ondersteunen diverse initiatieven vanuit de samenleving voor indicatievrije dagbesteding. Zie ook thema 4.6 over doorontwikkeling Gebiedsteam, grip op uitgaven Wmo en jeugd en voorliggende voorzieningen.

A. Mensen wonen op de door hun gewenste plek 
B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
D. Mensen maken indien nodig gebruik van het aanwezige vangnet

Eigen bijdrage Wmo
De eigen bijdrage die inwoners moeten betalen voor gebruik van voorzieningen uit de Wmo is voor iedereen gelijk (abonnementstarief). Dit heeft geleid tot een aanzuigende werking o.a. bij de huishoudelijke hulp. Volgens het regeerakkoord wordt gewerkt aan een eerlijkere eigen bijdrage voor huishoudelijke hulp met landelijke normen en met oog voor betaalbaarheid voor lagere- en middeninkomens. De VNG is met het tegenvoorstel gekomen om de bestaande eigen bijdrage te handhaven voor Wmo voorzieningen met een zorgkarakter (begeleiding, dagbesteding) en een inkomensafhankelijke eigen bijdrage in te voeren voor hulp bij het huishouden, hulpmiddelen en woningaanpassingen. 

Wmo vervoer
Bij de heroverwegingen 2022 is besloten om de eigen bijdrage voor Wmo vervoer te verhogen van € 0,18 naar € 0,20 per 2023. Daarnaast is toen besloten een opstaptarief te hanteren vanaf 2023. Bij de Kaderbrief 2023 het invoeren van een opstaptarief via een amendement teruggedraaid. 

Nieuwe inburgeringswet
Het rijk heeft ons gecompenseerd voor de uitvoeringskosten van de nieuwe inburgeringswet. Daarnaast ontvangen we middelen in de vorm van een specifieke uitkering voor de bekostiging van inburgeringsvoorzieningen. Via de SiSa leggen we hier verantwoording over af.

Participatie werkdeel
Bij de heroverweging 2022 is besloten het budget voor participatie werkdeel te verlagen dit op basis van het huidige uitkeringsbestand. Mocht uit monitoring blijken dat het aantal bijstandsgerechtigden toch stijgt waardoor er een tekort aan middelen wordt verwacht en we niet de dienstverlening kunnen bieden die nodig is om hen mee laten participeren en re-integreren dan zal alsnog aanspraak gedaan worden op deze middelen. Als norm hiervoor nemen we een toename 15 bijstandsgerechtigden. Naast het budget voor participatie werkdeel is een budget beschikbaar voor loonkosten van mensen die (tijdelijk) werken via stichting werk. 

Inkomensconsulent
U heeft bij de Kaderbrief 2023-2026 besloten structureel € 80.000 beschikbaar te stellen om daarmee de formatie inkomensconsulent met 1 fte uit te breiden. 

Nieuw beleid (zie ook hoofdstuk 'Nieuw beleid')

• We stellen voor om voor vier jaar € 64.000 per jaar (0,8 fte) beschikbaar te stellen om bijstandsgerechtigden intensiever te begeleiden en ouders met een bijstandsuitkering een intensief traject aan te bieden. 
• We stellen voor structureel € 14.000 beschikbaar te stellen om de uitstroompremie voor mensen die van bijstand naar werk gaan niet alleen na een half jaar te geven, maar ook nogmaals te geven als zij ook na een jaar nog aan het werk zijn.
• We stellen voor € 10.000 beschikbaar te stellen voor 2023 voor het opstellen van een plan om schulden bij jongeren 18+ in het voortgezet onderwijs en MBO te voorkomen. Daarna volgen mogelijk (structurele) lasten via een apart voorstel. 
• We stellen voor om voor het aanstellen van twee ervaringsdeskundigen om in contact te komen met mensen met beginnende schulden in 2023 € 70.000 beschikbaar te stellen voor de opstart en vanaf 2024 € 50.000 per jaar. 
• We stellen voor € 40.000 structureel beschikbaar te stellen voor 0,5 fte voor het versnellen van het proces schuldhulp en zelf beschikkingen af te geven. 
• We willen de voorzieningenwijzer inbedden in bestaande structuren en contactmomenten. We stellen voor om voor de periode 2023 t/m 2026 jaarlijks € 30.000 beschikbaar te stellen. Dit is voor de applicatie, training en uitvoeringscapaciteit. In dit bedrag is rekening gehouden met cofinanciering door de woningcorporaties. Na deze periode kan overwogen worden om de voorzieningenwijzer structureel te maken. 
• We stellen voor € 45.000 structureel beschikbaar te stellen voor het verhogen van de norm voor onze (gemeentelijke) kindregelingen (JSCF en kleding- en schoenenbonnen) naar 130% van het wettelijk sociaal minimum. 

• Visie op samenleven 2020-2024
• Woon(zorg)visie 2022-2026
• Doe-agenda B Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt 2021-2025
• Doe-agenda C Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven 2021-2025
• Doe-agenda Nieuwe Wet Inburgering 2022-2026
• Re-integratieverordening Participatiewet 2017
• Verordening Tegenpresentatie 2015
• Maatregelenverordening 2018
• Verordening Individuele Inkomenstoeslag 2015
• Verordening Individuele Studietoeslag 2015
• Handhavingsverordening 2015
• Verordening Verrekening Bestuurlijke Boete bij Recifice 2015
• Verordening adviesraad sociaal domein gemeente Ooststellingwerf 2015
• Verordening Maatschappelijke Ondersteuning 2022
  
  

Inwoners helpen elkaar, voelen zich thuis en zijn actief voor een sociale en vitale gemeenschap
Samenleven is een onderwerp dat erg leeft in de gemeente. Inwoners vinden ‘elkaar ontmoeten’, ‘elkaar ondersteunen’ en activiteiten en verenigingen in de dorpen en in de buurten belangrijk. Voor de Opgave Samenleven zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) drie maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

Zie collegeakkoord: We willen een samenleving met een sterke sociale basis waarin inwoners verantwoordelijkheid nemen en voelen naar elkaar, voor elkaar klaar staan en elkaar helpen.

Maatschappelijk effect E. Mensen voelen zich verbonden (zie doe-agenda E)
E1. Mensen vinden het prettig om in hun buurt te wonen (loslaten)
E2. Mensen voelen zich betrokken bij anderen in hun gemeenschap (faciliteren)
E3. Mensen voelen zich niet gediscrimineerd en buitengesloten (faciliteren)
E4. Mensen ervaren minder eenzaamheid (stimuleren)

Maatschappelijk effect F. Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
F1. Mensen helpen elkaar (faciliteren)
F2. Mensen pakken gezamenlijk sociale en maatschappelijke vraagstukken op (faciliteren)
F3. Mensen ervaren ruimte om ideeën/initiatieven te ontwikkelen (faciliteren)
F4. Mantelzorgers raken niet overbelast (regisseren) Zie thema 1.3 Gezondheid.

Maatschappelijk effect G. Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur (zie doe-agenda G)
G1. Mensen zijn tevreden met het aanbod aan sociale, culturele en sportactiviteiten (faciliteren)
G2. Mensen zijn op de hoogte en hebben toegang tot sociale, culturele en sportinfrastructuur (stimuleren)
G3. Mensen zijn tevreden over de ontmoetingsplekken in hun omgeving (stimuleren)
G4. Er is een actief verenigingsleven (loslaten)
G5. Vrijwilligers floreren in de samenleving (faciliteren)

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden
We blijven investeren op het gebied van sport, gezondheid, ontmoeting, zingeving en culturele activiteiten omdat dit zorgt voor sterke verbondenheid. We investeren in de uitwerking en uitvoering van onze Lokale Inclusieagenda, hetgeen bijdraagt aan verbinding en verbonden voelen. We zetten in op laagdrempelige en informele dagactiviteiten in dorpen en buurten (bijvoorbeeld Welzijn op dorpse schaal). In het programma aandachtsgebieden werken we aan het versterken en behouden van de leefbaarheid en de sociale cohesie in het Haerenkwartier in Oosterwolde en in Haulerwijk. We bieden activiteiten specifiek voor statushouders waardoor zij aansluiting vinden bij de gemeenschap. We dragen bij aan het voorkomen, doorbreken en duurzaam aanpakken van eenzaamheid door tal van inspanningen (zie doe-agenda E). Onder andere door inzet van VraagElkaar, door vrijwilligers te faciliteren die 75-plus-inwoners bezoeken en door afspraken met zorgpartijen en vrijwilligersorganisaties over wie wat doet bij signalen van eenzaamheid en waar inwoners met zorgen terecht kunnen.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
We nodigen inwoners uit en faciliteren hen om in te spelen op ontwikkelingen en te werken aan maatschappelijke doelen, bijvoorbeeld door middel van opbouwwerk en subsidies, bv de dorpsbudgetten en het Fonds, dat we in de periode 2022-2026 doorzetten. We merken dat beleid en regelgeving op andere terreinen voor initiatiefnemers soms (onbedoeld) belemmerend werkt (ruimte, vergunningverlening). In samenwerking met alle betrokkenen lossen we dit op. We zorgen dat initiatiefnemers binnen de gemeente één aanspreekpunt hebben die hen begeleidt en bemiddelt tussen de diverse betrokkenen binnen de gemeentelijke organisatie. De inzet van vrijwilligers is van cruciaal belang in een samenredzame en vitale samenleving. Hier doen we al veel aan (Plek voor Talent, bestuurscoaching) en we gaan hier in de komende vier jaar meer in investeren. Daarnaast stimuleren en waarderen we maatschappelijke initiatieven en vrijwilligerswerk door hier publiciteit aan te geven (wat aandacht krijgt, groeit) en door de uitreiking van de vrijwilligersawards aan vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties. Wat we doen op het terrein van mantelzorg (F4) staat bij thema 1.3 Gezondheid.

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur
We zetten op een rij wat we op dit moment precies doen op het terrein van kunst en cultuur en welke (groepen) inwoners we hier mee bereiken. Met de bibliotheek willen we komen tot nieuwe resultaatafspraken en gaan we in gesprek over het maatschappelijk effect van hun activiteiten. Voor de realisatie van een bruisplek werken culturele organisaties intensief samen. De middelen die vrij komen door het vervallen van de regeling Stellingwerfs voegen we toe aan de subsidie van de SSR. 

Naast kunst en cultuur ondersteunen we ook diverse organisaties en activiteiten op het gebied van ontmoeten en sport. In het kader van het Lokaal Sport- en beweegakkoord werken we er o.a. aan dat kinderen vaardig zijn in bewegen. Bv op de basisscholen wordt de motorische ontwikkeling van kinderen gescreend en eventueel extra gestimuleerd. We werken aan een goed en divers beweegaanbod voor ouderen en mensen met een beperking (lokaal sport- en beweegakkoord, buurtsport). Ook zetten we het 6-weken-traject voort voor inwoners die aan de slag willen met positieve gezondheid, gedrag en voeding.

We werken samen met maatschappelijke organisaties en actieve aanjagers in elk dorp aan één activiteitenkalender voor heel Ooststellingwerf. De website www.beweegplein.nl wordt onder andere benut om vraag en aanbod in het gebruik van sportaccommodaties af te stemmen. Er lopen diverse samenwerkingsinitiatieven (o.a. beachvolleybalveld en pannakooi op en bij het Sportpark van de vv Stanfries Appelscha en een pumptrackbaan in Oosterwolde). Gemeente, opbouwwerk, maatschappelijke organisaties, verenigingen en inwoners werken samen om ontmoetingsplekken te verbeteren of te realiseren (bv Oosterwolde Noord, Haerenkwartier, Haulerwijk, Donkerbroek). 

E. Mensen voelen zich verbonden
F. Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
G. Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur

• Er is jaarlijks € 65.000 beschikbaar voor Wijk- en dorpsbudgetten. Ieder dorp krijgt € 2.500 en € 1 per inwoner.
• Binnen Aandachtsgebieden Ooststellingwerf 2020-2023 is € 180.400 beschikbaar voor de realisatie van de Buurthuiskamer Haerenkwartier.
• Bij de heroverwegingen 2022-2025 heeft u krediet en budget voor kapitaallasten beschikbaar gesteld voor het vernieuwen van de voetbalaccommodaties in Oosterwolde en Haulerwijk via de zogenaamde 1/3 regeling.
• Vanuit het Rijk wordt al vele jaren een rijksbudget beschikbaar gesteld voor de Buurtsport. Dit Rijksbudget wordt aangevuld met financiële middelen door de gemeente vanuit o.a. lokaal sportbeleid en door andere lokale partners zoals Comprix, Tjongerwerven en Scala.
• In 2022 en 2023 subsidiëren we VraagElkaar voor het verbinden van mensen en tegengaan van eenzaamheid voor € 33.000 per jaar.
• Per 2023 komt er een rijksbijdrage in het gemeentefonds voor het verder inrichten van een informatiepunt digitale overheid (IDO) in de bibliotheek. Het is nog niet bekend om welke bijdrage het gaat.
• Bij de programmabegroting heeft u structureel € 35.000 aan financiële ruimte gereserveerd voor de Bruisplek.
  
  

Nieuw beleid (zie ook hoofdstuk 'Nieuw beleid')
De evaluatie van het Fonds is positief. We stellen voor hier voor de periode 2023 t/m 2026 jaarlijks € 225.000 (inclusief uitvoeringscapaciteit) beschikbaar te stellen. De evaluatie wordt in de commissie Samenleven besproken.

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Lokaal Sport- en beweegakkoord (2020)
• Ontwikkelrichting wijkvernieuwing Haerenkwartier
• Doe-agenda E Mensen voelen zich verbonden 2022-2026
• Doe-agenda G Iedereen doet en ontmoet 2021-2025
• Doe-agenda I Gelukkig en gezond ouder worden en mantelzorg 2021-2025
  
  

Inwoners ervaren een positieve gezondheid
Inwoners vinden ‘Gezondheid’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein en moeten we lokaal invulling geven aan de landelijke gezondheidsnota. Voor de Opgave Gezondheid zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten (H t/m K) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

Zie collegeakkoord:

• We willen gezondheid integreren in alle beleidsdomeinen.
• We zetten in op positieve gezondheid, het zo vroeg mogelijk verkleinen van motorische en gezondheidsverschillen en/of -achterstanden, een gezonde fysieke leefomgeving en vitaal ouder worden. Daarmee verlagen we ook de druk op de gezondheidszorg.
• We weten dat inwoners met een ongunstige sociaaleconomische positie extra kwetsbaar zijn voor gezondheidsproblemen. Deze ongelijkheid werkt vaak generaties lang door. We willen deze doorbreken. 
  
  

Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen (zie doe-agenda HK)
H1. Mensen ervaren laagdrempelige mogelijkheden om hun eigen gezondheid te verbeteren (deels faciliteren, deels stimuleren)
H2. Mensen voelen zich lichamelijk gezond (stimuleren)
H3. Mensen voelen zich mentaal gezond en ervaren zingeving (stimuleren)
H4. Mensen ervaren dat zij in staat zijn tot alledaagse dingen zoals werken, omgaan met tijd en geld en grenzen stellen (stimuleren)

Maatschappelijk effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden (zie doe-agenda I)
I1. Mensen vormen samen een dementievriendelijke gemeente (stimuleren)
I2. Ouderen hebben betekenisvolle relaties, werk en/of daginvulling (faciliteren)
I3. Mantelzorgers raken niet overbelast (regisseren)

Maatschappelijk effect J. Mensen voelen zich veilig
J1. Jeugdigen komen niet in aanraking met geweld (regisseren)
J2. Mensen zijn weerbaar (faciliteren)
J3. Mensen weten waar ze hulp kunnen vinden als zij zelf of anderen in aanraking komen met onveilige situaties (regisseren)

Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving (zie doe-agenda HK)
K1. Mensen ervaren hun leefomgeving als veilig en toegankelijk (regisseren)
K2. Mensen gaan graag naar buiten (loslaten)
K3. Mensen ervaren een gezonde en schone leefomgeving (regisseren)

Algemeen
Wij kijken bij nieuw beleid altijd wat het effect is op de gezondheid van onze inwoners. Dat kan gaan om de inrichting van de openbare ruimte, maar ook om economisch beleid, wonen of veiligheid.

Maatschappelijk effect H: Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
We investeren in de bestaanszekerheid van mensen (zie thema 1.1 Meedoen). We zijn JOGG-gemeente (Jongeren op Gezond Gewicht), waarmee we specifiek inzetten op de gezondheid van jongeren. De buurtsportcoaches stimuleren bewegen voor allerlei doelgroepen. We zetten breder en intensiever in op preventie van verslaving. Zowel in preventie als in vroegsignalering, handhaving en hulp bieden. Daarom besteden we bij de uitvoering van de Notitie Preventie en Handhaving middelengebruik extra aandacht aan verslaving (bijvoorbeeld aan roken, gokken of drugs). We ondersteunen sportverenigingen om het alcoholgebruik in sportkantines te beperken en de leeftijdsgrens van 18 jaar te handhaven. We stimuleren en faciliteren positieve gezondheid in onze gemeente, o.a. door initiatieven voor bloeizones in de dorpen te ondersteunen (zie thema 4.10 Regiodeal), door buurtsportcoaches met bewegingsaanbod in de dorpen, door het project gezonde kantines, door te investeren in ontmoetingsplekken, door de 'gezonde huiskamer-bus' in de dorpen, door welzijn op recept en via een magazine voor inwoners met praktijkvoorbeelden.

Maatschappelijk effect I: Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden 
Het uitgangspunt is een leeftijdsvriendelijke gemeente, een inclusieve en toegankelijke omgeving die actief ouder worden promoot. Gericht op de fysieke omgeving (een groene buurt waar een ommetje mogelijk is, wonen op maat, toegankelijke openbare gebouwen, (openbaar) vervoer, parkeren voor de deur) en de sociale omgeving (meedoen, ontmoeten, maatschappelijke betrokken zijn). Daarnaast voeren we onze wettelijke taken uit op het gebied van langer zelfstandig thuis wonen voor ouderen in hun vertrouwde omgeving, met een goede kwaliteit van leven. Via het Gebiedsteam maken veel oudere inwoners gebruik van bv huishoudelijke zorg, woningaanpassingen, hulpmiddelen en vervoer. In het kader van de Friese samenwerkingsagenda werken we samen met andere gemeenten, zorgverzekeraars, zorgkantoor, zorgaanbieders en woningbouwverenigingen o.a. aan domein overstijgende samenwerking (DOS) waarbij we kijken of de opbrengsten van investeringen van gemeenten vanuit de Wmo door het zorgkantoor gecompenseerd kunnen worden. We werken aan een website over dementie in Ooststellingwerf om inwoners zowel ‘de weg te wijzen’ als voor te lichten over de omgang met dementie. Er is speciale aandacht voor bewegen door ouderen, ook voor mensen met de aandoening dementie. Vrijwilligers bezoeken proactief inwoners van 75+ om hen te informeren en eventuele behoeften te signaleren. Waar nodig bieden we als gemeente geïndiceerde dagbesteding en waar gewenst en mogelijk helpen we mensen om een zinvolle daginvulling te vinden in het informele circuit (denk aan Welzijn op Dorpse Schaal). 

We bieden mantelzorgondersteuning en -waardering. De mantelzorgconsulent van het gebiedsteam biedt informatie aan mantelzorgers en is aanspreekpunt voor mantelzorgers met ondersteuningsvragen. De mantelzorgconsulent houdt zich bezig met lotgenotencontact en het voorkomen van overbelasting. Er is ook aparte aandacht voor jonge mantelzorgers (zie opgave Goed Opgroeien). We subsidiëren het Alzheimercafé om inwoners die te maken hebben met dementie (waaronder veel mantelzorgers) te ondersteunen. In steeds meer dorpen is laagdrempelige dagbesteding, dit helpt mede om mantelzorgers te ontlasten. We zetten al het ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers in de te ontwikkelen sociale kaart Ooststellingwerf. We onderzoeken hoe we ruimhartiger om kunnen gaan met aanvragen van inwoners voor mantelzorgwoningen en prémantelzorgwoningen (uit 3.6 collegeakkoord).

Maatschappelijk effect J: Mensen voelen zich veilig
Via de gemeenschappelijke regeling bekostigen we Veilig Thuis, het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling. We betalen mee aan de Kindertelefoon. We onderzoeken hoe we de werkwijze en leerpunten van de pilot MDA++ (samenwerkingsverband voor intensieve gezinshulp en integrale aanpak van huiselijk geweld, seksueel geweld en kindermishandeling) kunnen borgen in de eigen gemeente en binnen bestaande samenwerkingsverbanden. Verder zetten we ons in om bepaalde thema's bespreekbaar te maken, bijvoorbeeld via acties rondom Orange the world (geweld tegen vrouwen en meisjes), paarse vrijdag (seksuele- en genderdiversiteit) et cetera. 

Maatschappelijk effect K: Mensen leven in een gezonde leefomgeving
We zetten in op een gezonde, beweegvriendelijke en leeftijdsvriendelijke omgeving en op het makkelijk maken van gezonde keuzes. In het programma Omgevingswet en -visie is gezondheid een vast onderdeel en opgenomen in de (concept) omgevingsvisie. In de aandachtsgebieden investeren we onder meer in de verbetering van de fysieke leefomgeving. 

H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden
J. Mensen voelen zich veilig
K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving

• Voor 2022 krijgen we nog GIDS gelden en er zijn middelen van VWS beschikbaar gesteld voor de uitvoering van het Preventie en Handhavingsplan Alcohol en Middelen. Vanaf 2023 ontvangen we weer GIDS-gelden maar het is nog niet bekend hoeveel dat zal zijn. 
• U heeft bij de heroverwegingen 2022-2025 besloten vanaf 2022 € 45.000 structureel beschikbaar te stellen voor eenzaamheidsbeleid. 
• U heeft bij de heroverwegingen 2022-2025 besloten vanaf 2022 € 50.000 structureel beschikbaar te stellen voor positieve gezondheid/bloeizones. 
• U heeft bij de heroverwegingen 2022-2025 besloten vanaf 2022 € 7.500 structureel beschikbaar te stellen voor dementievriendelijke gemeente. 
  
  

Nieuw beleid (zie ook hoofdstuk 'Nieuw beleid')
Voor het voortzetten van 'Jongeren op gezond gewicht' (JOGG) stellen we voor in 2023 en 2024 € 30.000 beschikbaar te stellen.

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Doe-agenda I 'Gelukkig en gezond ouder worden' 2021
• Doe-agenda HK 'Positieve gezondheid en gezonde leefomgeving' 2022
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Lokaal sportakkoord (2020)
• Preventie en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Fries preventieplan
• Friese samenwerkingsagenda
• Gemeenschappelijke regelingen GGD, binnen VRF.
• Herstelnota Corona?
  
  

Jeugdigen (-9 maand tot 23 jaar) groeien gezond en veilig op en hebben gelijke kansen om zich optimaal te ontwikkelen
Inwoners vinden ‘Goed Opgroeien’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we veel wettelijke taken op dit terrein. Voor de Opgave Goed Opgroeien zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten (L t/m O) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

Maatschappelijk effect L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal

Uit het collegeakkoord:

• We willen dat kinderen zich kunnen ontwikkelen in goede gezondheid en in een veilige en stimulerende omgeving.
• We vergroten de kansengelijkheid door onderwijsachterstanden bij kinderen en jongeren tegen te gaan.

L1. Jeugdigen krijgen optimaal kans om talenten te ontplooien (faciliteren)
L2. Jeugdigen gaan naar school (regisseren)
L3. Jeugdigen halen een startkwalificatie (regisseren)
L4. Jeugdigen zijn taalvaardig (spreken, lezen, schrijven) (regisseren)
L5. Jeugdigen en ouders ervaren dat de school en zorg samenwerken om hen optimaal te begeleiden (regisseren)

Maatschappelijk effect M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders (zie doe-agenda O)
M1. Jeugdigen worden zoveel mogelijk door hun ouders verzorgd en begeleid naar volwassenheid (loslaten)
M2. Jeugdigen hebben een goede start doordat hun ouders of zijzelf deelnemen aan preventieve programma’s (stimuleren)
M3. Jeugdigen groeien op in een gezinssituatie (zo thuis mogelijk) (regisseren)
M4. Jeugdigen en ouders met opvoed- en opgroeivragen weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
M5. Ouders/verzorgers betrekken mensen en organisaties bij hun opvoedvragen (regisseren)

Maatschappelijk effect N. Jeugdigen zijn weerbaar
N1. Jeugdigen ontwikkelen sociale vaardigheden (loslaten)
N2. Jeugdigen kennen hun grenzen en staan stevig in hun schoenen (faciliteren) - Zie ook doe-agenda HK Positieve gezondheid (2022).
N3. Jeugdigen hebben de kennis en vaardigheden om goed om te gaan met alcohol, roken, drugs, sociale media, seks en geld (deels regisseren, deels stimuleren) - Zie Preventie en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024

Maatschappelijk effect O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien (zie doe-agenda O)
O1. Jeugdigen met psychosociale of andere problemen en hun ouders weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
O2. Jeugdigen en ouders in kwetsbare situaties worden gezien en ondersteund (regisseren)
O3. Scheidingen verlopen met minimale schade voor jeugdigen (stimuleren)
O4. Jeugdigen ervaren dat scholen en gemeentelijke organisaties die werken met jongeren aandacht hebben voor LHBTI (stimuleren)

Goed opgroeien vraagt een integrale aanpak (eenzaamheid, weerbaarheid, armoede, onderwijs).

Maatschappelijk effect L: Jonge inwoners ontwikkelen zich optimaal
We bieden kinderen (vanaf -9 maanden) een kansrijke start door diverse preventieve programma's. Denk aan Jeugdgezondheidszorg via de GGD, peuteropvang en Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE, gericht op het voorkomen van taal-, sociaal-emotionele en motorische achterstanden), stapprogramma's (ontwikkeling en interactievaardigheden van de ouders) en integrale vroeghulp aan kinderen met (een vermoeden van) een ontwikkelingsachterstand. Naast deze bestaande inspanningen om taalvaardigheid te stimuleren willen we alles doen wat mogelijk is om laaggeletterdheid te voorkomen en te verminderen. Daarom gaan we in de doe-agenda over onderwijsachterstanden (doe-agenda L) specifieke informatie opnemen over laaggeletterdheid in onze gemeente, onze huidige activiteiten en een analyse maken over de effectiviteit en het bereik van het huidige beleid. Op basis hiervan voorstellen doen over mogelijkheden om (nog) effectiever beleid te voeren en een grotere en bredere groep te bereiken (niet alleen kinderen, maar alle leeftijden). Hierbij hanteren we een brede definitie van laaggeletterdheid (ook digitale vaardigheid).  Buurtsportcoaches stimuleren de fysieke en motorische ontwikkeling van kinderen. Via JOGG werken we aan de gezondheid van jongeren. We hebben kindregelingen om te zorgen dat kinderen mee kunnen doen (zie thema 1.1). We bouwen de ontwikkeling van brede scholen verder uit. Door onderwijs, preventie en zorg met elkaar te verbinden, ontstaat een stevige steunstructuur voor kinderen in het primair onderwijs. In samenwerking met scholen, leerplichtambtenaar, Gebiedsteam en zorgpartijen zetten wij ons in om thuiszitters en voortijdig schoolverlaters (VSV-ers) te voorkomen en te zorgen dat zij minimaal een startkwalificatie halen.  

Maatschappelijk effect M: Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
We investeren in allerlei vormen van preventie en indicatie-vrije voorzieningen. Voor (aanstaande) ouders en jonge kinderen is er een sluitend palet van zorg en ondersteuning voor de eerste 1.000 dagen van het kind. Waar nodig ondersteunen we ouders ook later in de opvoeding, bijvoorbeeld met laagdrempelige opvoedondersteuning door de GGD, het programma Stevig Ouderschap, informatie over preventie van alcohol / drugsgebruik door kinderen en Triple P (Positive Parenting Program). Zie verder onder O.

Maatschappelijk effect N: Jonge inwoners zijn weerbaar
We zetten het activeringsprogramma Young leaders opnieuw in. Doel is jongeren te stimuleren in hun ontwikkeling tot zelfbewuste personen die verantwoordelijkheid willen nemen in hun buurt. We voeren in samenwerking met anderen preventieve activiteiten uit, bijvoorbeeld 'Nuchter over gewicht', Nuchtere Fries (alcohol) en de gezonde sportkantine. We sluiten aan bij de uitgangspunten van positieve gezondheid. Ook zijn er preventieprogramma’s gericht op weerbaarheid (denk aan Rots en Water). Op de scholen krijgen kinderen en jongeren preventielessen over gamen, alcohol, roken en drugs. Scholen, Gebiedsteam en jongerenwerk werken samen met Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) om een (beginnende) verslaving bij jongeren te signaleren, te bespreken en aan te pakken. Zie ook thema 1.3 Gezondheid (extra inspanningen Notitie Preventie en Handhaving middelengebruik). We verkennen samen met jongeren, ouders en scholen hoe we de veerkracht en weerbaarheid van jongeren kunnen versterken.

Maatschappelijk effect O: Kwetsbare jonge inwoners en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
We willen (nog) meer aandacht hebben voor preventie van jeugdproblematiek, zodat het aantal jongeren dat een beroep moet doen op jeugdzorg en de intensiteit van problemen afneemt. Er zijn veel laagdrempelige mogelijkheden voor opvoedondersteuning en ons Gebiedsteam is aanwezig op vindplekken waardoor we inwoners kunnen helpen als de problemen nog niet zo groot zijn (dure zorg voorkomen). We bieden hulp aan ouders met relatieproblemen, om de schade voor kinderen te beperken. Verder zetten we in op normaliseren. We gaan het gesprek aan over realistische verwachtingen die de samenleving heeft van kinderen en jongeren, van tegenslagen in het leven, van weerbaarheid en zelfredzaamheid en van de rol die de gemeente kan spelen. Daar waar het nodig is, biedt het gebiedsteam zelf kortdurende ondersteuning of regelt hulp bij een jeugdhulpaanbieder. We werken samen met jongeren om begrip en openheid te creëren rondom LHBTI+. 

L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal.
M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders.
N. Jeugdigen zijn weerbaar.
O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien.

• We gebruiken de monitor Sociaal Domein om voor 2023 een berekening te maken van de te verwachten lasten Jeugdhulp. De berekening is bij de diverse onderdelen gebaseerd op o.a. de verwachte instroom in aantallen trajecten (op basis van voorgaande jaren), de gemiddelde looptijd van een traject en de gerealiseerde aantallen en lasten van voorgaande jaren. De budgetten worden opnieuw geïndexeerd. We hebben (met deze financieringssystematiek) steeds meer ervaringsjaren. Hoe meer ervaringsjaren, des te beter en betrouwbaarder kunnen we de verwachte lasten inschatten.
• Bij de heroverwegingen 2022-2025 heeft u besloten het Gebiedsteam in de school structureel te maken en uit te breiden naar 2 extra scholen en het gebiedsteam op 4 VVE locaties in te zetten en hiervoor € 84.000 te investeren in het Gebiedsteam en het budget jeugdhulp te verlagen met de te realiseren besparing van € 94.500 vanaf 2022.
• Bij de heroverwegingen 2022-2025 heeft u besloten om de lasten voor lokaal stimuleringsbeleid met € 50.000 te verlagen vanaf 2023. 
• Bij de heroverwegingen 2022-2025 heeft u besloten het budget leerplicht te verlagen in verband met onderuitputting en hiermee vanaf 2022 € 5.000 te besparen.
  
  

• Visie op samenleven 2020-2024
• Doe agenda O Kwetsbare jonge inwoners 2021-2025
• Doe agenda HK Positieve Gezondheid 2022-2026
• Preventie- en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Beleidsplan Hart voor de Jeugd, Verordening Hart voor de Jeugd en Beleidsregels Hart voor de Jeugd
• Regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling: Veilig thuis in Fryslân
• Verordening Leerlingenvervoer Ooststellingwerf en Aanvullende beleidsregels Verordening Leerlingenvervoer
• Toezicht en handhaving kinderopvang en peuterspeelzalen
• Lokale Educatieve Jeugd Agenda (dynamisch)
• Subsidieregeling peuterspeelgroepen
• Centrumregeling Sociaal Domein Fryslân

.