Programma 2 | Welzijn en Educatie

Lokale kunst, cultuur en cultureel erfgoed zorgen voor een levendige, culturele gemeente
We voeren een cultuurbeleid dat erop gericht is jong en oud in contact te brengen (en te houden) met kunst en cultuur. Cultuur levert een belangrijke bijdrage aan een aantrekkelijk woon- en verblijfklimaat in Ooststellingwerf. Het belang van cultuur voor de samenleving is dat het mensen ontwikkelt én verbindt. Iedereen krijgt de kans en gelegenheid te participeren. Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa 2018 is een kans voor kunst & cultuur in onze gemeente, evenals de sector recreatie & toerisme. We faciliteren en stimuleren activiteiten en initiatieven die hiermee samenhangen. Van het veld vragen we cultureel ondernemerschap.

Zelf culturele activiteiten organiseren is geen gemeentelijke taak. Noch zich bezighouden met de operationele inhoud ervan. Dat is aan het culturele veld zelf. We hebben er vertrouwen in dat het veld deze taak ook oppakt.

• We hebben de Open Monumentendag 2018 georganiseerd. Ook hebben we gezorgd dat de Open Monumentendag jaarlijks georganiseerd zal worden.
• We hebben nieuwe prestatieafspraken gemaakt met de Stellingwerver Schrieversrondte.
• Alle betrokken instellingen, zoals Bibliotheek, Stellingwerver Schrieversrondte, Kunst en Coo, Muziekfederatie Ooststellingwerf, St. Kunstwerf hebben ook dit jaar weer hun activiteiten uitgevoerd, als gemeente hebben we dit gefaciliteerd.
• Het jaarlijkse onderhoud van alle gemeentelijke kunstwerken is afgehandeld.
• Activiteiten in het kader van de Culturele Hoofdstad 2018 zijn uitgevoerd.
• De Mader kunstroute is afgerond, alle binnen en buitenbeelden zijn in het routeboek opgenomen. Verder is er veel aan promotie gedaan. We zijn in gesprek met de Stichting Mader om te verkennen of de beelden ook na 2019 kunnen blijven in onze gemeente.
• Het convenant 'Meer muziek in de klas' is ondertekend.
• Het convenant Nedersaksisch is ondertekend.
  
  

We hebben ons gericht op het faciliteren en mede mogelijk maken van activiteiten binnen de volgende thema's:

• Cultuurparticipatie bevorderen.
• Cultuurbehoud (open monumentendag 2018, streektaal).
• Cultuureducatie.
• Ondersteuning van activiteiten in het kader van Leeuwarden Culturele hoofdstad 2018, bijvoorbeeld de voorstelling Kattinga en vele andere initiatieven.
  
  

• De inwoners en toeristen hebben met de Open Monumentendag 2018 onze gemeentelijke en rijksmonumenten kunnen bekijken. Bij de monumenten waren tal van activiteiten zoals tentoonstellingen en rondleidingen.
• Verder hebben alle betrokken instellingen in 2018 tal van activiteiten georganiseerd voor de inwoners van Ooststellingwerf om ze te betrekken bij kunst en cultuur.
• Inwoners en toeristen hebben kunnen genieten van de Maderbeelden en hebben duidelijke informatie verkregen door de hiervoor ontwikkelde website.
• De inwoners hebben goed onderhouden kunstwerken in de omgeving.
  
  

• Het kunst- en cultuurbeleid gemeente Ooststellingwerf 2017-2019

Alle jongeren ontwikkelen zich tot zelfstandige, actieve en betrokken inwoners
Alle jongeren ontwikkelen zich tot zelfstandige, actieve en betrokken inwoners die op een eigen manier een bijdrage leveren aan de maatschappij.

Via de Voor en Vroegschoolse Educatie (VVE) is een bijdrage geleverd aan het voorkomen van onderwijsachterstanden. Er is extra ingezet op kinderen met een risico op taalachterstand. De Pilot VVE-Thuis is in 2018 voortgezet. Er zijn nog meer VVE doelgroep kinderen bereikt en toegeleid naar een passend aanbod. Dit is gerealiseerd door samen te werken met de Jeugd Gezondheidszorg (JGZ). Samen met de Regionaal Meld- en Coördinatiefunctie (RMC) 'De Friese Wouden' is gewerkt aan het laten deelnemen aan het onderwijs van alle leerplichtige kinderen en het regelmatig bezoeken van de school. De regionale aanpak versterkt de kwaliteit. In 2018 is de nieuwe leerplichtambtenaar voor primair en voortgezet onderwijs in onze gemeente van start gegaan.

Door inzet van de Brede School en het Integraal Kindcentrum (IKC) is er een samenhangend geheel van onderwijs, opvang, opvoeding en vrije tijd. De inzet is gericht op het versterken en verrijken van de ontwikkelingskansen van kinderen, ook na schooltijd door de inzet van naschoolse activiteiten. Deze activiteiten zijn ook toegankelijk voor kinderen uit de buurt en van andere scholen. De activiteiten zijn toegespitst op de situatie in deelgebied, dorp, omgeving of buurt en op de vraag en behoefte van kinderen, ouders, jongeren en bewoners. Voor het bevorderen van optimale ontwikkelingskansen voor leerlingen is de doorgaande leerlijn verder ontwikkeld. Er is een goede samenwerking en verbinding tussen voorschoolse educatie, basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Bij de omvorming van het peuterspeelzaalwerk zijn verschillen tussen peuterspeelzalen en kinderopvang weggenomen en is gezorgd voor een betere afstemming tussen peuterspeelzaalwerk, kinderopvang en onderwijs. Een evaluatie van de harmonisering heeft in 2018 plaatsgevonden. De ontwikkeling van naschoolse activiteiten in het IKC is in 2018 in gang gezet.

In het kader van de aanpak van laaggeletterdheid is in het basisonderwijs 'de Bibliotheek op school (dBos)', ingevoerd. Verder zijn de pedagogisch medewerkers in de kinderopvang opgeleid tot taalniveau 3F. In het Digi-Taalhuis Oosterwolde is een tentoonstelling georganiseerd in het kader van de week van het Alfabetisering. 

Ontwikkeling van de Brede School
De basis voor de Brede School is een netwerk tussen partijen in en om de school. Dit netwerk is gebaseerd op samenwerking en biedt extra mogelijkheden om de ontwikkeling en ontplooiing van kinderen te bevorderen. Alle betrokkenen in het netwerk besteden aandacht aan het cognitief leren. En zeker ook aan het sociaal-emotioneel leren van het kind. Daarnaast verzorgt de Brede School naschoolse activiteiten. Die zijn belangrijk voor de binding van de Brede School met het dorp of de wijk. De succesvolle gezamenlijke activiteiten die hieraan bijdragen, staan elk jaar op de Brede Schoolplanning. Dit vormt inmiddels een stevige basis op de Brede School. Een IKC is een voorziening waar kinderen komen om te leren, spelen, ontwikkelen en ontmoeten. Een IKC werkt vanuit het kind en de vraag wat dat kind nodig heeft. Het IKC is bezig met de ontwikkeling van een agenda voor naschoolse activiteiten.

Optimale ontwikkelingskansen voor leerlingen
We bieden jongeren optimale ontwikkelingskansen door een doorgaande leerlijn, tot en met een goede start op de arbeidsmarkt. We geven jongeren goede ondersteuning waar mogelijk. Dit doen we in samenwerking met de scholen, de RMC, het Gebiedsteam (Werk en Inkomen) en hulp- en zorginstanties. Daar waar jongeren dreigen af te haken worden passende (re-integratie-) trajecten ingezet. 

Tegengaan laaggeletterdheid
Laaggeletterdheid komt voor bij een grote en diverse groep mensen. Laaggeletterdheid is een belemmering voor participatie van deze inwoners. We werken actief samen aan het vinden van laaggeletterden en ondersteunen hen vervolgens bij het leren lezen, schrijven en rekenen (basisvaardigheden). Dit doen we door de drie lokale Digi-Taalhuizen, het ontwikkelen van deskundigheid bij professionals en vrijwilligers en het Taalnetwerk. Ook wordt samengewerkt met het bedrijfsleven voor vindplaatsen van laaggeletterden. Dit geldt ook voor partijen die hulp en zorg verlenen.

Voor- en Vroegschoolse Educatie
We bieden VVE aan alle kinderen die dat nodig hebben. We streven naar een bereik van 100%. Alle peuterspeelgroepen zijn bezet met tenminste twee gekwalificeerde pedagogische medewerkers. Alle pedagogisch medewerkers hebben de 3F-kwalificatie (taalniveau) behaald. De peuterspeelgroepen, de kinderopvang en het basisonderwijs werken nauw samen. Daardoor is er een doorgaande lijn van de voorschoolse voorziening (in peuterspeelgroepen of kinderdagverblijven) naar de vroegschoolse voorziening (in groep 1 en 2). Onderwijs en zorg vinden elkaar steeds beter binnen de school.

Voorkomen voortijdig schoolverlaten
Door de gezamenlijke inspanningen van scholen, gemeenten en andere partners in regio 'De Friese Wouden' zien we het aantal voortijdig schoolverlaters gestaag dalen. Er is nadrukkelijk aandacht voor jongeren in een kwetsbare positie.

Iedere jongere haalt een startkwalificatie. Is dit niet haalbaar, dan bieden we een passend traject aan. Daarbij maken we gebruik van de inzet van hulpverlening of begeleiding richting arbeidsmarkt met een opleidingscomponent.

Ouders en kinderen ervaren een soepele overgang tussen peuterspeelgroep, kinderopvang en onderwijs met, indien nodig, extra ondersteuning. Er zijn minder jongeren die zonder startkwalificatie het onderwijs verlaten. Er zijn meer jeugdigen die actief participeren in de samenleving door werk of maatschappelijke activiteiten.

Uit de Onderwijsmonitor blijkt dat onderwijsachterstanden worden teruggedrongen. Alle kinderen krijgen de kans om zich in een doorgaande leerlijn optimaal te ontwikkelen. Ook laaggeletterden hebben de mogelijkheid om zich, via het Digi-Taalhuis, te ontwikkelen op het gebied van taal en digitale vaardigheden.

In regio 'De Friese Wouden' worden diverse preventieve acties en projecten zoals 'Stay in School, 'Take the next Step, 'Back to School' uitgevoerd om verzuim en voortijdig schoolverlaten te voorkomen.

• Beleidsnota peuterspeelzaalwerk ‘Een goed begin is het halve werk’ (augustus 2010)
• Toekomstvisie van het Basisonderwijs in Ooststellingwerf (december 2013)
• Omvormingsplan peuterspeelzaalwerk Ooststellingwerf (juni 2016)

Handhaven van de kwaliteit, bereikbaarheid en betaalbaarheid van het onderwijs binnen de (financiële) kaders van het Rijk.

De kwaliteit, bereikbaarheid en betaalbaarheid van het onderwijs is gehandhaafd binnen de (financiële) kaders van het Rijk.

De scholen van (over)morgen
We hebben ingestemd met de Fusie Effectrapportages van de fusie van o.b.s. 't Twaspan met c.b.s. de Schalmei tot samenwerkingsschool de Laweij en van de fusie van o.b.s. 't Startblok met c.b.s. de Peggebult tot samenwerkingsschool de Twirrewyn per 1 augustus 2018.

We zijn gestart met de voorbereiding om het schoolgebouw van de voormalige o.b.s. 't Startblok aan te passen en uit te breiden als gevolg van de fusie. Het schoolgebouw van de voormalige c.b.s. de Peggebult wordt tijdelijk gebruikt ten gunste van de Twirrewyn.

De kwaliteit, bereikbaarheid en betaalbaarheid van het onderwijs in de gemeente is op peil gebleven.

• Toekomstvisie van het Basisonderwijs in Ooststellingwerf (december 2013)

Gezondere inwoners en terugdringen van eenzaamheid door meer mensen te laten sporten
Hiervoor verhogen we de kwaliteit van bewegingslessen op basisscholen. We zorgen voor een breed aanbod van tussen- en naschoolse sport- en beweegactiviteiten. En de verenigingen hebben voldoende geschoolde vrijwilligers. Sport maakt tot slot onderdeel uit van een integrale benadering op het gebied van onder andere gezondheid en armoedebestrijding.

Financiering via de Rijkregeling Brede Impuls Combinatiefuncties, het reguliere gemeentelijke budget sportstimulering en een extra gemeentelijke bijdrage t.b.v. sportstimulering heeft er toe geleid dat we al gedurende een aantal jaren vijf buurtsportcoaches in dienst hebben kunnen nemen bij de Stichting Scala. Zij organiseren/faciliteren/stimuleren diverse sport- en beweegactiviteiten en projecten op alle basisscholen, in het voortgezet onderwijs en in alle dorpen van Ooststellingwerf. Daarnaast hebben we in 2018 bereikt dat we voor 2019 extra middelen hebben van het Rijk voor de buurtsportcoaches (zie ook 2.4 Volksgezondheid).

De Buurtsportcoaches van de Stichting Scala organiseren clinics, geven voorbeeldlessen, ondersteunen met materialen, adviseren verenigingen en organisaties, geven trainingen en workshops, plegen extra inzet voor specifieke doelgroepen (ouderen, inwoners met een beperking, lage Sociaal Economische Status (SES), jeugd met bewegingsachterstanden, statushouders etc.), stimuleren een gezonde leefstijl/gezonde voeding, organiseren sportkennismakingsactiviteiten, organiseren tussen- en naschoolse sport- en beweegactiviteiten etc.

De uitvoeringsnota sport en bewegen 2019-2022 is gemaakt (zie ook 2.4 Volksgezondheid).

De inwoners van onze gemeente hebben deel kunnen nemen aan bovenstaande activiteiten en projecten georganiseerd door de buurtsportcoaches in 2018.

• Visienota Sport en Bewegen "zuidoost Friesland in Beweging" 2016-2021
• Uitvoeringsnota sport en bewegen 2018 (inclusief uitvoeringsplan Buurtsport 2018)
• Gemeentelijk gezondheidsbeleid 2013-2016 (december 2013). Dit beleidsstuk wordt verlengd totdat u nieuw beleid heeft vastgesteld;
• Lokaal Jeugdbeleid 2014-2017
• Beleidsuitgangspunten nota sport en bewegen in ZO Friesland

Uitvoeren van de Visie Sportaccommodaties 2015-2030
In juni 2015 is de Visie Sportaccommodaties 2015-2030 vastgesteld. Deze visie voeren we in 2016 en volgende jaren uit.

De visie Sportaccommodaties 2015-2030 is ook in 2018 uitgevoerd.

De gemeentelijke accommodaties zijn in stand gehouden. De procedures om het sportcomplex Waskemeer uit te kunnen breiden zijn in uitvoering.

Toekomstbestendige sportvoorzieningen op een aanvaardbare afstand.

• Analyse Sportaccommodaties in Ooststellingwerf (november 2014)
• Visie Sportaccommodaties in Ooststellingwerf 2015-2030 (juni 2015)

Bescherming, behoud en bevordering van de gezondheid
In onze gemeente hebben we de volgende speerpunten:

• Het percentage mensen met overgewicht terugbrengen naar 45%;
• Het percentage schoolgaande kinderen met overgewicht terugbrengen naar 5%;
• Een daling van het alcoholgebruik bij 13-18 jarigen naar het Friese gemiddelde van maximaal 32% en het cannabisgebruik naar maximaal 8%;
• Een vermindering van het aantal inwoners dat zich eenzaam voelt.
  
  

Overgewicht: Het percentage mensen met overgewicht is in onze gemeente hoger (53%) dan in de provincie (50%). In Oosterwolde is dit het hoogst met 58% (Bron: gezondheidsmonitor 2016 GGD). Voor de schoolgaande kinderen is overgewicht gemiddeld genomen niet afwijkend van Friesland. Het percentage kinderen met (ernstig) overgewicht is in Oosterwolde het hoogst van de gemeente (13%) (Bron: gezondheidsmonitor 2016 GGD). Opvallend is dat slechts 6% van de ouders in het onderzoek Kindmonitor 2018 van de GGD zelf aangeeft dat hun kind te zwaar is. 

Alcohol en Drugs: Ten opzichte van 2012 (vorige gezondheidsmonitor) is het alcoholgebruik onder jongeren afgenomen. Het is echter nog steeds hoger dan het Friese gemiddelde. De startleeftijd alcohol gebruik van jongeren is de afgelopen jaren omhoog gegaan, van 13 jaar naar 14,5 jaar. We zien dat het binge drinken (snel veel alcohol drinken met als doel dronken worden) onverminderd hoog blijft. In de gemeente is 39% van de jongeren ooit dronken/aangeschoten geweest, terwijl het Fries gemiddelde op 35% ligt. De correcte naleving van de leeftijdsgrens verkoop alcohol is verbeterd, het blijft echter onder de 50% (Bron: gezondheidsmonitor GGD 2016). Het cannabis gebruik van jongeren in Ooststellingwerf is vergelijkbaar met dat in Friesland. 5% van de jongeren heeft de laatste vier weken cannabis gebruikt. Van de jongeren heeft 2% de laatste vier weken harddrugs gebruikt in Friesland 1% (Bron: gezondheidsmonitor 2016 GGD).

Eenzaamheid: In Friesland bestaat gemiddeld een toename van het percentage inwoners dat matig of tot zeer ernstig eenzaam is. Onder volwassenen in onze gemeente (19+), geeft 41% aan matig tot zeer eenzaam te zijn. In Oosterwolde ligt dat percentage wat hoger dan in de andere kernen. (Bron: gezondheidsmonitor GGD, 2016). Van de deelnemers (jongeren) aan de chats en quests (2018) voelt één op de vijf zich regelmatig eenzaam.

Gezondheidsbeleid heeft met veel verschillende beleidsterreinen een raakvlak. We pakken het daarom integraal aan. GGD Fryslân voert de wettelijke taken van de gemeente uit. Als gemeente ontplooien we activiteiten gericht op het gemeentelijk gezondheidsbeleid, bijvoorbeeld:

• Er is een aanvullend pakket voor de jeugdgezondheidszorg. Dit pakket omvat de versterking van de vaardigheden voor het ouderschap, opvoedondersteuning en toeleiding naar de Voor- en vroegschoolse Educatie.
• Er is voor de buurtsportcoaches extra budget beschikbaar gemaakt in 2019 (zie ook 2.3.1. Sport).
• De uitvoeringsnota sport en bewegen 2019-2022 is gemaakt (idem).
• Op het ogenblik onderzoeken we of we een JOGG gemeente kunnen worden (Jongeren Op Gezond Gewicht).
• In het basis- en voortgezet onderwijs besteden we via preventielessen onder andere aandacht aan de gevaren en de nadelen van het gebruik van alcohol, drugs en roken. In het kader van de Jeugdgezondheidszorg krijgen ouders en kinderen voorlichting over het gebruik van alcohol. Via een convenant wordt in de horeca en supermarkten aandacht besteed aan verantwoord alcoholgebruik (Nix 18). De gemeente neemt deel aan het provinciale voorlichtingsproject De Nuchtere Fries.
• Naar aanleiding van de hackathon over eenzaamheid van eind 2017 hebben we twee groepen inwoners gefaciliteerd om hun winnende idee tegen eenzaamheid in de praktijk uit te voeren. We hebben een start gemaakt met een samenhangende aanpak van eenzaamheid in onze gemeente door o.a. een thema avond te organiseren waaraan we een vervolg geven in 2019. Het is een onderwerp geworden in gesprekken met de (zorg-) partners, zoals de huisartsen en in de dorpsgesprekken. In oktober 2018 is de pilot Welzijn op recept gestart. In oktober is er de Week van de eenzaamheid georganiseerd met een actief programma.
• Wij ondersteunen het Alzheimer Café Ooststellingwerf met een financiële bijdrage.
• We doen mee aan het project de Vitale Regio.
  
  

Verbonden partij: Gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Fryslân (VRF)
Binnen de VRF werken Friese gemeenten, Brandweer Fryslân, GGD Fryslân en andere partners samen aan brandweerzorg, publieke gezondheidszorg, rampenbestrijding en crisisbeheersing. De VRF werkt op het gebied van gezondheidszorg aan het beschermen en bevorderen van de gezondheid van de Friese inwoner.

• Ouders en kinderen kunnen gebruik maken van jeugdgezondheidszorg en beweegactiviteiten.
• In het basis- en voortgezet onderwijs besteden we via preventielessen aandacht aan de nadelen van alcohol, drugsgebruik en roken. Ook in het kader van de Jeugdgezondheidszorg en de nuchtere Fries krijgen ouders en kinderen voorlichting over het gebruik van alcohol. Jongeren onder de 18 merken dat zij geen alcohol kunnen kopen in de horeca en in winkels.
• Er zijn activiteiten om eenzaamheid te voorkomen en te verminderen. Eenzaamheid is vaker dan voorheen een gespreksonderwerp bij instellingen en verenigingen. Het aantal organisaties en mensen dat bezig is met het thema eenzaamheid in de lokale omgeving neemt toe.
• Mensen die te maken hebben met Alzheimer kunnen terecht bij het Alzheimer Café Ooststellingwerf.
• Laaggeletterden gaan door het project Vitale regio merken dat het Gezondheidscentrum in Oosterwolde meer rekening houdt met hen.
  
  

• Gemeentelijk Gezondheidsbeleid 2013-2016 (december 2013).

In onderstaand overzicht lichten we de afwijkingen > € 25.000 toe.

Kunst en cultuur, voordeel € 327.000

• Voordeel van € 106.000* bij Mader en Culturele Hoofdstad. Het restant budget, vanuit de algemene reserve, wordt gebruikt voor de bruikleen zoals vastgelegd in het contract met de Stichting Mader (looptijd tot en met 31-12-2019). Daarnaast hebben we in 2019 kosten voor onderhoud, vervoer, drukken van het routeboek en andere activiteiten ter promotie van de route. In 2019 zal gesproken worden over een nieuw contract voor de komende vijf jaren, met een bijpassende begroting.
• Voordeel op Participatie Ooststellingwerf (overheidsparticipatie) van € 160.000. Van het budget van € 250.000 is € 90.000 gesubsidieerd aan Stichting Do. De overige middelen zijn niet uitgegeven. De concrete kaderstelling heeft in 2018 nog niet plaats gevonden. Uitwerking hiervan vindt plaats in het eerste kwartaal van 2019. Aansluitend kan verdere invulling gegeven worden aan concrete projecten.
• Voordeel op Het Fonds van € 62.000. Dit komt doordat minder subsidie is aangevraagd dan beschikbaar was en nog niet alle uitvoeringskosten voor deze ronde van het Fonds zijn geweest. Vanuit de algemene reserve was € 51.000 beschikbaar vanuit het Fonds Ooststellingwerf. De onttrekking wordt doorgeschoven naar 2019. 

Algemene reserve, nadeel € 157.000*
Lagere onttrekking voor het Fonds € 51.000 en lagere onttrekking voor Mader en Culturele Hoofdstad € 106.000, zie Kunst en Cultuur. 

Lokaal onderwijsbeleid, voordeel € 42.000
Er zijn hogere kosten voor leerlingenvervoer in verband met meer bijzondere vervoerskosten en meer gebruik van andere vormen van onderwijs over een grotere afstand. Daarnaast zijn de uitgaven voor leerplicht lager geweest, er waren minder onderzoeken naar leerlingen in individuele situaties. De uitgaven voor lokaal stimuleringsbeleid waren lager omdat de monitor in 2019 plaatsvindt in plaats van in 2018 en doordat er lagere lasten waren voor het opleiden van pedagogische medewerkers in de kinderopvang naar niveau 3F. 

Welzijn en sportaccommodaties, voordeel € 253.000
Dit komt hoofdzakelijk doordat de uitbreiding van het Sportcomplex Waskemeer nog niet heeft plaatsgevonden, dit zorgt voor een lagere onttrekking uit de algemene reserve van € 240.000*.

Algemene reserve, nadeel € 240.000*
Lagere onttrekking voor realisatie van uitbreiding sportcomplex Waskemeer € 240.000, zie welzijn en sportaccommodaties.

* Maakt onderdeel uit van de incidentele baten en lasten.