Programma 7 | Volksgezondheid en milieu

Inwoners ervaren een positieve gezondheid
Inwoners vinden ‘Gezondheid’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein en moeten we lokaal invulling geven aan de landelijke gezondheidsnota. Voor de Opgave Gezondheid zijn in de Visie op Samenleven vier maatschappelijke effecten (H t/m K) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

• Zie collegeakkoord: We willen gezondheid integreren in alle beleidsdomeinen.
• Zie collegeakkoord: We zetten in op positieve gezondheid, het zo vroeg mogelijk verkleinen van motorische en gezondheidsverschillen en/of -achterstanden, een gezonde fysieke leefomgeving en vitaal ouder worden. Daarmee verlagen we ook de druk op de gezondheidszorg.
• Zie collegeakkoord: We weten dat inwoners met een ongunstige sociaaleconomische positie extra kwetsbaar zijn voor gezondheidsproblemen. Deze ongelijkheid werkt vaak generaties lang door. We willen deze doorbreken.
• Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen (zie doe-agenda HK)
  
• Maatschappelijk effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden (zie doe-agenda I)
  
• Maatschappelijk effect J. Mensen voelen zich veilig
  
• Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving (zie doe-agenda HK)
  
  

Algemeen
Wij kijken bij nieuw beleid altijd wat het effect is op de gezondheid van onze inwoners. Dat kan gaan om de inrichting van de openbare ruimte, maar ook om economisch beleid, wonen of veiligheid.

Maatschappelijk effect H: Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
We investeren in de bestaanszekerheid van mensen (zie thema 6.1 Meedoen). We zijn JOGG-gemeente (Jongeren op Gezond Gewicht), waarmee we specifiek inzetten op de gezondheid van jongeren. Gezonde leefstijl is de norm, we zetten in op elke dag fruit, een gezonde lunch en elke dag voldoende bewegen op scholen, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en welzijnsactiviteiten. We zetten breder en intensiever in op preventie van verslaving. Zowel in preventie als in vroegsignalering, handhaving en hulp bieden. Daarom besteden we bij de uitvoering van de Notitie Preventie en Handhaving middelengebruik extra aandacht aan verslaving (bijvoorbeeld aan roken, gokken of drugs). We doen dit door middel van het preventieprogramma Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (zie thema 6.3 Goed Opgroeien). We ondersteunen sportverenigingen om het alcoholgebruik in sportkantines te beperken en de leeftijdsgrens van 18 jaar te handhaven. We stimuleren en faciliteren positieve gezondheid in onze gemeente, o.a. door initiatieven voor bloeizones in de dorpen te ondersteunen, door buurtsportcoaches met bewegingsaanbod in de dorpen, inzet op gezonde scholen, door het project gezonde kantines, door te investeren in ontmoetingsplekken.

We zetten in op een ketenaanpak overgewicht en obesitas voor jongeren en volwassenen. 

Maatschappelijk effect I: Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden 
Het uitgangspunt is een leeftijdsvriendelijke gemeente, een inclusieve en toegankelijke omgeving die actief ouder worden promoot. Gericht op de fysieke omgeving (een groene buurt waar een ommetje mogelijk is, wonen op maat, toegankelijke openbare gebouwen, (openbaar) vervoer, hoge nood app) en de sociale omgeving (meedoen, ontmoeten, maatschappelijke betrokken zijn). Daarnaast voeren we onze wettelijke taken uit op het gebied van langer zelfstandig thuis wonen voor ouderen in hun vertrouwde omgeving, met een goede kwaliteit van leven (zie 6.1 meedoen). In het kader van de Friese samenwerkingsagenda werken we samen met zorgverzekeraars, zorgkantoor, zorgaanbieders en woningbouwverenigingen aan domein overstijgende samenwerking (DOS) waarbij we zorgen dat thuiswonende, kwetsbare ouderen hulp of zorg krijgen die nodig is, of dat nu uit de buurt, de Wmo, de Wet Langdurige Zorg of de Zorgverzekeringswet komt. We werken aan een website over dementie in Ooststellingwerf om inwoners zowel ‘de weg te wijzen’ als voor te lichten over de omgang met dementie. We zetten in op het actief betrekken van mensen met dementie binnen de samenleving met DemenTalent. Er is speciale aandacht voor bewegen door ouderen en voor maatschappelijk meedoen, ook voor mensen met de aandoening dementie. Vrijwilligers bezoeken proactief inwoners van 75+ om hen te informeren en eventuele behoeften te signaleren. Waar nodig bieden we als gemeente geïndiceerde dagbesteding en waar gewenst en mogelijk helpen we mensen om een zinvolle daginvulling te vinden in het informele circuit (denk aan Welzijn op Dorpse Schaal, dagcentrum Oosterwolde en de Buurthaven). 

We bieden mantelzorgondersteuning en -waardering. De mantelzorgconsulent van het Gebiedsteam biedt informatie aan mantelzorgers en is aanspreekpunt voor mantelzorgers met ondersteuningsvragen. De mantelzorgconsulent houdt zich bezig met lotgenotencontact en het voorkomen van overbelasting. Er is ook aparte aandacht voor mantelzorgers van mensen met dementie. We subsidiëren het Alzheimercafé om inwoners die te maken hebben met dementie (waaronder veel mantelzorgers) te ondersteunen. In steeds meer dorpen is laagdrempelige dagbesteding, dit helpt mede om mantelzorgers te ontlasten. Al het ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers staat in de sociale kaart Ooststellingwerf. We gaan meer samenwerken met huisartsenpraktijken, fysiotherapeuten en andere zorgaanbieders om (overbelaste) mantelzorgers te vinden, bewustwording te creëren en overbelasting zoveel mogelijk te voorkomen. De uitkomsten van het onderzoek naar overbelaste mantelzorgers nemen we mee in het ontwikkelen van aanvullend instrumentarium. Naast de doelgroep ouderen richten we ons ook op andere doelgroepen, zoals jonge mantelzorgers en mantelzorgers van zorgvragers met psychische problematiek. Bij de ondersteuning van mantelzorgers kijken we wat professioneel opgepakt wordt en wat met vrijwilligers gedaan kan worden. We gaan zo ruimhartiger mogelijk om met aanvragen van inwoners voor mantelzorgwoningen en prémantelzorgwoningen (uit 3.6 collegeakkoord).

We zetten in op een ketenaanpak valpreventie waarbij we als leidraad nemen dat ouderen zo lang mogelijk vitaal thuis kunnen wonen. Met verschillende interventies stimuleren we bewegen en gezonde voeding voor ouderen. 

Maatschappelijk effect J: Mensen voelen zich veilig
We bekostigen Veilig Thuis, het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling. We betalen mee aan de Kindertelefoon. We dragen bij aan de aanpak voor mensen met verward gedrag. Verder zetten we ons in om bepaalde thema's bespreekbaar te maken, bijvoorbeeld paarse vrijdag (seksuele en genderdiversiteit) et cetera. 

Maatschappelijk effect K: Mensen leven in een gezonde leefomgeving
We zetten in op een gezonde, beweegvriendelijke en leeftijdsvriendelijke omgeving en op het makkelijk maken van gezonde keuzes. In het programma Omgevingswet en -visie is gezondheid een vast onderdeel en opgenomen in de omgevingsvisie en omgevingsplan. In de aandachtsgebieden investeren we onder meer in de verbetering van de fysieke leefomgeving. Via het accommodatiebeleid zetten we in op ontmoetingsplekken die uitnodigen tot bewegen en verbinding tussen generaties. We dragen bij aan de realisatie van een dekkend AED netwerk met burgerhulpverlening. 

H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden
J. Mensen voelen zich veilig
K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving

• U heeft bij de heroverwegingen 2022-2025 een aantal structurele budgetten beschikbaar gesteld: € 45.000 voor eenzaamheidsbeleid, € 50.000 voor positieve gezondheid/bloeizones en € 7.500 voor dementievriendelijke gemeente. 
• Voor 2024 ontvangen we SPUK middelen voor uitvoering van het GALA beleid. Voor de aanpak van overgewicht en obesitas is dat € 27.983. Voor de ketenaanpak valpreventie is dat € 75.951. Voor de gezonde leefomgeving is dat € 15.990. 
• Voor het voortzetten van 'Jongeren op gezond gewicht' (JOGG) is in 2023 voor in 2023 en 2024 € 30.000 beschikbaar gesteld.
• De subsidie voor VraagElkaar was tot nu toe incidenteel. Voorgesteld wordt dit vanaf 2024 voor een bedrag van € 43.000 structureel te dekken uit het bestaande budget van Aanpak Eenzaamheid.

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Doe-agenda I 'Gelukkig en gezond ouder worden' 2021
• Doe-agenda HK 'Positieve gezondheid en gezonde leefomgeving' 2022
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Lokaal sportakkoord (2020)
• Preventie en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Friese Preventieaanpak 
• Friese samenwerkingsagenda
• Gemeenschappelijke regelingen GGD, binnen VRF.
• GALA akkoord 
  
  

Duurzaamheid
Het is onze ambitie om CO² neutraal te zijn in 2030 om opwarming van de aarde en daarmee verandering van het klimaat tegen te gaan. Hierdoor liggen er belangrijke opgaven in de energietransitie, het vergroten van de biodiversiteit en het stimuleren van een circulaire economie. We benutten het Biosintrum, en het daar gevestigde leer- en kenniscentrum Bodem, zo optimaal mogelijk voor onderzoek naar en ontwikkeling van mogelijkheden die ons bij deze opgaven helpen.

Wij willen in 2030 CO² neutraal zijn. Om dit bereiken streven we naar:

• Energieneutraal te zijn in 2030 door het gebruik van energie te verminderen en het lokaal opwekken van duurzame energie en duurzame mobiliteit te stimuleren.
• Klimaatbestendig te zijn in 2030 door het vergroten van de biodiversiteit en de verbetering van de bodemgezondheid te stimuleren.
• Circulair te zijn in 2030 door kringlopen meer sluitend te maken.
  
  

Afval

• Voldoen aan de VANG-doelstelling van het Rijk (VANG = Van Afval Naar Grondstof). Met de invoering van Diftar+ en het verder optimaliseren van de nascheiding van restafval in 2021 is het doel om in 2023 te kunnen voldoen aan de landelijke richtlijn om 75% van het huishoudelijk afval te scheiden en maximaal 100 kg per inwoner per jaar aan te verbranden restafval te hebben. We richten ons verder op het realiseren van de VANG-doelstelling 2025 van 30 kg restafval per inwoner per jaar.
• Inwoners hebben steeds minder huishoudelijk afval en bieden dit afval nog beter gescheiden aan.
• Zwerfafval in de openbare ruimte verder terugdringen.
• Samen met ondernemers het zwerfafval in de winkelgebieden terugdringen. 

Duurzaamheid
Energieneutraal zijn in 2030

• We zetten in op het verminderen van het gebruik van energie en gaan door met het stimuleren van energiebesparingsprojecten.
• Naast de landelijke subsidiemogelijkheden, faciliteren we woningeigenaren in de energietransitie door o.a. het verstrekken van duurzaamheidsleningen voor energiebesparende maatregelen.
• Voor inwoners in energiearmoede zorgen we bij verduurzaming voor extra ondersteuning.
• In samenwerking met woningcorporaties zorgen we voor extra aandacht voor verduurzaming en isolatie van huurwoningen.
• Naast verduurzaming thuis, gaan we ondernemers stimuleren in de verduurzamingsopgave, o.a. door het faciliteren in verduurzamingsadvies.
• Voor de duurzame opwekking van energie geven we prioriteit aan projecten voor zon op dak, bijvoorbeeld bij ondernemers met bedrijfspanden en bijgebouwen met groot dakoppervlak.
• De grote uitdaging bij nieuwe projecten voor duurzame energie is de beperkte capaciteit op het elektriciteitsnetwerk. We stimuleren pilotprojecten op het gebied van lokale opslag van energie en slimme energienetwerken om vraag en aanbod op lokaal niveau op elkaar af te stemmen.
• Een groot deel van de energievraag wordt gebruikt voor het verwarmen van woningen en gebouwen. De Transitievisie Warmte en de bijbehorende wijkuitvoeringsplannen voeren we uit.
• We stimuleren fietsgebruik en openbaar vervoer. Ook zetten we in op projecten voor deelmobiliteit en het vergroten van het aantal laadpalen voor elektrische auto’s.

Klimaatbestendig zijn in 2030

• We willen de klimaatbestendigheid van de openbare ruimte vergroten om wateroverlast bij piekbuien te voorkomen.
• We zorgen bij initiatieven, zoals de ontwikkeling van binnenstedelijke woningbouwlocaties, voor een klimaatbestendige openbare ruimte, met voldoende (biodivers) groen.
• We moedigen inwoners aan om aan de slag te gaan met het verbeteren van bodemgezondheid en het vergroten van de biodiversiteit in eigen tuin en buurt.
• Wij geven zelf het goede voorbeeld en passen onze manier van maaien aan op het verbeteren van de biodiversiteit.
• We gaan door met de uitvoering van de projecten uit het biodiversiteitsplan samen met de verschillende plaatselijk belangen in de dorpen.
• We stimuleren en faciliteren het vergroenen van schoolpleinen, ook vanuit onze doelstellingen ten aanzien van positieve gezondheid.

Circulair zijn in 2030

• Voor het hergebruik van grondstoffen stimuleren we een duurzame circulaire en biobased economie. Dit doen we o.a. door de samenwerking en kennisuitwisseling tussen ondernemers, onderwijs en kennisinstellingen te stimuleren.
• We willen de komende periode ambitieus aan de slag met de verdere doorontwikkeling van Biobased Economy.
• We willen ondernemers faciliteren om de kansen van een BioBased Economy te verzilveren.
• We voeren projecten uit de uitvoeringsstrategie circulaire economie uit.
• We geven het goede voorbeeld door ons inkoop- en aanbestedingsbeleid zo duurzaam en circulair mogelijk te maken.
• We willen kennisdeling en kennisontwikkeling over biobased materialen en producten tussen ondernemers, onderwijs, kennisinstellingen stimuleren.
• We hebben met onze partners een leer- en kenniscentrum Bodem gerealiseerd als onderdeel van de Regio Deal.
• We ondersteunen lokale initiatieven die de voedselketens verkleinen en kringlopen meer sluitend maken.
  
  

Riolering & Water
We geven doelmatig, efficiënt en rechtmatig invulling aan de afvalwater-, hemelwater- en grondwaterzorgplicht. De wijze waarop we dat doen is omschreven in het Gemeentelijk Rioleringsplan 2020-2024 (GRP). In dit GRP is vastgesteld dat:

• Alle kwaliteitsprofielen op 'basis' staan (met uitzondering van het profiel: transport van afvalwater, dat staat op 'hoog').
• Er nader onderzoek wordt gedaan naar de wijze waarop de gemeentelijke afvalwaterketen bij kan dragen aan het CO²-neutraal maken van de gemeente.
• Er invulling wordt gegeven aan het onderwerp klimaatadaptatie op gebied van regenwateroverlast.
• Er nader wordt gekeken waar besparing mogelijk is door te zoeken naar duurzame oplossingen.
  
  

Afval

• Wij gaan samen met onze inwoners, vrijwilligers en Omrin volop aan de slag met het verder verbeteren van afvalscheiding, om in 2025 de VANG-doelstelling te kunnen realiseren.
• Voor afvalpreventie en het verbeteren van afval scheiden loopt de Friese communicatiecampagne 'Samen Halen We Alles Eruit'. Deze provinciale campagne heeft geen einddatum.
• Onderzoeken welke instrumenten ingezet kunnen worden om preventie van afval en hergebruik verder te stimuleren.
• Onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om de hoeveelheid Grof Huishoudelijk Afval en Bouw- &Sloopafval te verminderen en/of beter te scheiden.
• We gaan de bestaande projecten uit het beleids- en uitvoeringsprogramma aanpak zwerfafval 2014-2022 continueren. 
• Op het Stellingwerf College geven we invulling aan projecten rondom (zwerf)afval.
• Samen met ondernemers en Nederland Schoon monitoren we winkelgebieden op zwerfafval en houden we gezamenlijk opruimacties.

Zwerfafval
Vanaf 2023 ontvangen gemeenten geen vergoeding meer voor de aanpak zwerfafval. We willen ons blijven inzetten op gedragsbeïnvloeding en participatie en het uitvoeren van zwerfafvalprojecten bij basis en voortgezet onderwijs. Daarnaast willen we onze vrijwilligers in de aanpak van zwerfafval blijven faciliteren met opruimspullen en het afhalen van het door hen gevonden zwerfafval. 

Verbonden partij: Omrin (Afvalsturing Friesland NV en NV Fryslân Miljeu) is het bedrijf van en voor gemeenten voor de reinigingstaken.
Afvalsturing Friesland NV verwerkt het ingezamelde huishoudelijke afval en exploiteert de gemeentelijke milieustraat. De BV Fryslân Miljeu Zuidoost zamelt huishoudelijk afval in en voert voor ons de reinigingstaken uit, zoals straatvegen, onkruid borstelen en kolken reinigen.

• Meer (financiële) mogelijkheden om aan de slag te gaan met duurzaamheid.
• Steeds meer mensen treffen (zichtbaar) duurzame maatregelen. Zoals isolatie van de woning of de aanleg van zonnepanelen.
• Steeds meer mensen worden geadviseerd over de maatregelen die ze kunnen treffen om hun woning te verduurzamen. 
• Inwoners worden betrokken bij het maken van het biodiversiteitsplan.
• Basisschoolkinderen krijgen structureel les over duurzaamheid.
• Alle basisschoolkinderen in de gemeente doen ieder jaar mee aan een project over duurzaamheid. Familie en buren worden betrokken bij huiswerk of presentaties.
• We dragen zichtbaar de BBE-ambities en -identiteit uit, onder andere via onze social media kanalen.
• We continueren bestaande samenwerkingen en er ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden en netwerken.
• De gebruikers merken dat de kwaliteit en veiligheid behouden blijft of vergroot wordt door het uitvoeren van klein en grootschalig onderhoud aan de riolering.
• Bewustwording: Diftar+ -afrekensystematiek is ingevoerd.
• Van Afval Naar Grondstof: de provinciale communicatiecampagne SHWAE (Samen Halen We Alles Eruit) en gemeentelijk communicatie moeten samen leiden tot minder afval en verbeterde afvalscheiding.
• Milieustraat: service door ruime openingstijden blijft behouden.
• Schone straten.
• Afval scheiden: de milieustraat aan de Nanningaweg richten we optimaal in voor het scheiden van nog meer afvalstromen.
• Zwerfafval: inwoners roepen we regelmatig op mee te doen aan opruimacties. Inmiddels zijn er in alle dorpen vrijwilligers (150) die zwerfafval opruimen. Met basisscholen houden we jaarlijks de Himmelwike en met het voorgezet onderwijs doen we op maat gemaakte zwerfafvalprojecten.
  
  

• Jaarlijks is een bedrag van € 70.000 opgenomen voor de uitvoering van milieu-/duurzaamheidsbeleid. Vanaf 2020 is aanvullend een uitvoeringsbudget van € 100.000 beschikbaar voor het Programma Duurzaamheid (conform uw besluit bij de begroting 2020). 
• Voor de periode 2021-2025 heeft u het resterende budget van € 253.000 uit het Programma BBE 2016–2020 beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de opgave Biobased produceren binnen het nieuwe Programma Duurzaam Ooststellingwerf.
• Voor de periode 2023 t/m 2026 is € 250.000 per jaar extra uitvoeringsbudget beschikbaar voor het verder verbreden en versnellen van onze aanpak duurzaamheid.
• Voor de periode 2023 t/m 2025 hebben wij klimaatmiddelen van het Rijk ontvangen (CDOKE), ca. € 525.000 per jaar. De CDOKE is een regeling ter vergroting van de capaciteit van decentrale overheden (o.a. loonkosten eigen personeel en inhuur) voor klimaat- en energiebeleid. Met deze klimaatmiddelen hebben wij een aantal projectleiders duurzaamheid aangenomen. De verwachting is dat deze middelen ook voor de periode 2026 - 2030 beschikbaar komen.
• Waarschijnlijk komen er de komende jaren meer rijksmiddelen vrij voor de aanpak en projecten ten aanzien van duurzaamheid, isolatie van woningen, etc. Van deze mogelijkheden gaan wij zo veel mogelijk benutten en wij houden de raad van deze ontwikkelingen op de hoogte via de reguliere P&C cyclus.
• De bekostiging van de gemeentelijke watertaken is vastgelegd in het GRP.
• De kosten van afvalinzameling verrekenen we met onze inwoners via de afvalstoffenheffing.
• Vanaf 2023 ontvangen gemeenten geen vergoeding meer voor de aanpak van zwerfafval. De kosten van aanpak zwerfafval, zoals de zwerfafvalprojecten met het onderwijs en het faciliteren van vrijwilligers komen daardoor geheel ten laste van de begroting afvalinzameling 2023.
• U heeft bij de heroverwegingen 2022-2025 besloten om extra lasten aan afval toe te rekenen en hiermee in 2022 € 37.500, in 2023 € 75.000, in 2024 € 112.500 en vanaf 2025 € 150.000 te besparen. De uitwerking hiervan komt bij het vaststellen van de tarieven bij u terug. 

• Milieubeleidsplan Ooststellingwerf 2010-2016 (mei 2010)
• Versnellingsagenda Duurzaam Ooststellingwerf 2030
• Infographic Versnellingsagenda Duurzaam Ooststellingwerf 2030
• Beleid zonnepaneelvelden gemeente Ooststellingwerf (vastgesteld in 2021)
• Nota van uitgangspunten Programma Duurzaam Ooststellingwerf 2021 - 2025
• Programma Duurzaam Ooststellingwerf 2021 - 2025
• Biodiversiteitsplan
• Gemeentelijk Rioleringsplan 2020 - 2024
• Programma Duurzaamheid 2021-2025
• Beleids- en uitvoeringsplan zwerfafval 2014-2022
• Wet milieubeheer
• Landelijk Afval Plan (LAP)
• Afvalstoffenverordening Ooststellingwerf

• Thema Gezondheid bestaat uit de volgende taakvelden: 7.1
• Thema Duurzaamheid, riolering en afval bestaat uit de volgende taakvelden: 7.2, 7.3, 7.4